Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an dara lá déag de Lúnasa 2023. Is mise Alanna Ní Ghallachóir.Dé Máirt, bhailigh na mílte daoine ar shráideanna Bhré, Contae Chill Mhantáin, chun an t-amhránaí, Sinéad O’Connor, a chaoineadh. Tháinig an tsochraid fríd an bhaile tar éis seirbhís phríobháideach, a rinne Ard-Iomám Ionad Ioslamach na hÉireann, an Dr Umar Al-Qadri. Rinne Ioslamaí de O’Connor in 2018 agus d’athraigh sí a hainm go Shuhada' Sadaqat, ach choinnigh léi mar cheoltóir faoina hainm breithe. Bhí clú agus cáil uirthi mar ghníomhaí agus reibiliúnach, a labhair amach in aghaidh mí-úsáide san Eaglais Chaitliceach. D’fhulaing sí roinnt deacrachtaí ina hóige, ó na meáin, agus le bhás a mic anuraidh, agus bhí deacrachtaí meabhairshláinte aici. Cuimhneofar go deo í mar dhuine ar leith a raibh guth cumhachtach aici.I dTuaisceart Éireann, nochtadh ainmneacha agus sonraí fostaíochta póilíní agus lucht oibre de Sheirbhís Póilíneachta Thuaisceart Éireann. Foilsíodh na sonraí de thaisme mar fhreagra ar iarratas saorála faisnéise agus earráid dhaonna gan drochrún a bhí ann. Is cúis imní í mar gheall ar bhagairt slándála ó sceimhlitheoireacht áitiúil. Ghabh an t-Ardchonstábla Cúnta, Chris Todd, leithscéalta leis an fhoireann as an sárú ar shonraí pearsanta. Ní raibh eolas ag Seirbhís Póilíneachta Thuaisceart Éireann faoin eachtra sula chonaic siad ar líne é. Déardaoin, fógraíodh go raibh cuid de na sonraí ag easaontóirí poblachtacha agus iad á gcur timpeall ar WhatsApp.De réir taighde a rinneadh in ollscoil in Sasana, tá madaidh rua sna cathracha níos misniúla ná madaidh rua faoin tuath, ach ní hé go bhfuil siad níos cliste. Chuir eolaithe Ollscoil Hull puzail do mhadaidh rua ar 104 suíomh i bpáirceanna, i ngairdíní cúil, agus sna coillte ar feadh coicíse agus bhí ar na madaidh rua úsáid a bhaint as meicníocht shimplí chun teacht ar an bhia taobh istigh. Bhí na madaidh rua sna cathracha ní ba shásta teagmháil a dhéanamh leis na puzail. Faoi dheireadh, níor éirigh le níos mó ná 12 madadh rua an bia a fháil óna bpuzail - ach nuair a fágadh an bia ar an talamh gan puzal, ní raibh drogall ar shionnach ar bith an bia a ithe, beag beann ar cá háit a raibh siad. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS sochraid - funeral deacrachtaí meabhairshláinte - mental health issues iarratas saorála faisnéise - freedom of information request easaontóirí poblachtacha - republican dissidents madadh rua/sionnach - fox beag beann ar - regardless of

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an dara lá déag de Lúnasa 2023. Is mise Alanna Ní Ghallachóir. Dé Máirt, bhailigh na mílte daoine ar shráideanna Bhré, Contae Chill Mhantáin, chun an t-amhránaí, Sinéad O’Connor, a chaoineadh. Tháinig an tsochraid fríd an bhaile tar éis seirbhís phríobháideach, a rinne Ard-Iomám Ionad Ioslamach na hÉireann, an Dr Umar Al-Qadri. Rinne Ioslamaí de O’Connor in 2018 agus d’athraigh sí a hainm go Shuhada' Sadaqat, ach choinnigh léi mar cheoltóir faoina hainm breithe. Bhí clú agus cáil uirthi mar ghníomhaí agus reibiliúnach, a labhair amach in aghaidh mí-úsáide san Eaglais Chaitliceach. D’fhulaing sí roinnt deacrachtaí ina hóige, ó na meáin, agus le bhás a mic anuraidh, agus bhí deacrachtaí meabhairshláinte aici. Cuimhneofar go deo í mar dhuine ar leith a raibh guth cumhachtach aici. I dTuaisceart Éireann, nochtadh ainmneacha agus sonraí fostaíochta póilíní agus lucht oibre de Sheirbhís Póilíneachta Thuaisceart Éireann. Foilsíodh na sonraí de thaisme mar fhreagra ar iarratas saorála faisnéise agus earráid dhaonna gan drochrún a bhí ann. Is cúis imní í mar gheall ar bhagairt slándála ó sceimhlitheoireacht áitiúil. Ghabh an t-Ardchonstábla Cúnta, Chris Todd, leithscéalta leis an fhoireann as an sárú ar shonraí pearsanta. Ní raibh eolas ag Seirbhís Póilíneachta Thuaisceart Éireann faoin eachtra sula chonaic siad ar líne é. Déardaoin, fógraíodh go raibh cuid de na sonraí ag easaontóirí poblachtacha agus iad á gcur timpeall ar WhatsApp. De réir taighde a rinneadh in ollscoil in Sasana, tá madaidh rua sna cathracha níos misniúla ná madaidh rua faoin tuath, ach ní hé go bhfuil siad níos cliste. Chuir eolaithe Ollscoil Hull puzail do mhadaidh rua ar 104 suíomh i bpáirceanna, i ngairdíní cúil, agus sna coillte ar feadh coicíse agus bhí ar na madaidh rua úsáid a bhaint as meicníocht shimplí chun teacht ar an bhia taobh istigh. Bhí na madaidh rua sna cathracha ní ba shásta teagmháil a dhéanamh leis na puzail. Faoi dheireadh, níor éirigh le níos mó ná 12 madadh rua an bia a fháil óna bpuzail - ach nuair a fágadh an bia ar an talamh gan puzal, ní raibh drogall ar shionnach ar bith an bia a ithe, beag beann ar cá háit a raibh siad. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS sochraid - funeral deacrachtaí meabhairshláinte - mental health issues iarratas saorála faisnéise - freedom of information request easaontóirí poblachtacha - republican dissidents madadh rua/sionnach - fox beag beann ar - regardless of

12 Lúnasa 2023 (Dún na nGall)

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an cúigiú lá de mhí Lúnasa. Is mise Oisín Mac Conamhna. Tá Donald Trump tar éis a bheith cúisithe ar a iarrachtaí an daonlathas a threascairt i ndiaidh thoghchán uachtaránachta na Stát Aontaithe in 2020. Phléadáil sé Déardaoin go raibh sé neamhchiontach maidir le ceithre chúis feileonachta fheidearálacha, a bhí sa díotáil a chum an t-abhcóide speisialta Jack Smith. Is iad na cúiseanna ná comhcheilg chun calaois a dhéanamh ar na Stáit Aontaithe; comhcheilg chun bac a chur ar imeacht oifigiúil; bac a chur, agus iarracht bac a chur, ar imeacht oifigiúil; agus comhcheilg i gcoinne na gceart. D’iarr Smith ar Mheiriceánaigh an díotáil a léamh. Tá craobhacha na hÉireann, san iománaíocht agus sa pheil, thart anois do 2023, agus bhí an dá thoradh stairiúil go leor. San iománaíocht, bhuaigh Luimneach den cheathrú huair i ndiaidh a chéile. Leis an ngaisce sin tá siad i gcomhluadar laochra is mó na hiománaíochta, foireann Chorcaí ar a raibh Christy Ring ó 1941-44 agus foireann Chill Cheannaigh ó 2006-2009. Sa pheil, bhí an bua ag Baile Átha Cliath, agus anois tá naoi mbonn peile uile-Éireann ag triúr den fhoireann, James McCarthy, Stephen Cluxton agus Michael Fitzsimons, níos mó ná aon pheileadóir eile riamh. Tá na cluichí ceannais sa chamógaíocht agus i bpeil na mban fós le himirt. Fós leis an spórt, i gCorn Domhanda na mBan sa pheil, tá babhta na ngrúpaí thart, agus tar éis iarracht cróga i ngrúpa deacair, d’fhill foireann na hÉireann abhaile inné. Bhí na mílte ag fanacht leo ar Shráid Uí Chonaill i mBaile Átha Cliath. I measc na bhfoirne eile atá ag dul abhaile ag an gcéim seo tá an Bhrasaíl, lena réalta Marta tar éis a cluiche dheireanaigh, ina séú Corn Domhanda, a imirt; agus an Ghearmáin, toradh nach rabhthas ag súil leis. Cé gur bhuaigh siad 6-0 ar Mharacó sa ghrúpa, rachaidh Maracó ar aghaidh ina n-áit mar gheall ar na torthaí eile. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS díotáil - indictment cúis feileonachta - felony charge comhcheilg - conspiracy calaois - fraud gaisce - feat bonn - medal

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an cúigiú lá de mhí Lúnasa. Is mise Oisín Mac Conamhna. Tá Donald Trump tar éis a bheith cúisithe ar a iarrachtaí an daonlathas a threascairt i ndiaidh thoghchán uachtaránachta na Stát Aontaithe in 2020. Phléadáil sé Déardaoin go raibh sé neamhchiontach maidir le ceithre chúis feileonachta fheidearálacha, a bhí sa díotáil a chum an t-abhcóide speisialta Jack Smith. Is iad na cúiseanna ná comhcheilg chun calaois a dhéanamh ar na Stáit Aontaithe; comhcheilg chun bac a chur ar imeacht oifigiúil; bac a chur, agus iarracht bac a chur, ar imeacht oifigiúil; agus comhcheilg i gcoinne na gceart. D’iarr Smith ar Mheiriceánaigh an díotáil a léamh. Tá craobhacha na hÉireann, san iománaíocht agus sa pheil, thart anois do 2023, agus bhí an dá thoradh stairiúil go leor. San iománaíocht, bhuaigh Luimneach den cheathrú huair i ndiaidh a chéile. Leis an ngaisce sin tá siad i gcomhluadar laochra is mó na hiománaíochta, foireann Chorcaí ar a raibh Christy Ring ó 1941-44 agus foireann Chill Cheannaigh ó 2006-2009. Sa pheil, bhí an bua ag Baile Átha Cliath, agus anois tá naoi mbonn peile uile-Éireann ag triúr den fhoireann, James McCarthy, Stephen Cluxton agus Michael Fitzsimons, níos mó ná aon pheileadóir eile riamh. Tá na cluichí ceannais sa chamógaíocht agus i bpeil na mban fós le himirt. Fós leis an spórt, i gCorn Domhanda na mBan sa pheil, tá babhta na ngrúpaí thart, agus tar éis iarracht cróga i ngrúpa deacair, d’fhill foireann na hÉireann abhaile inné. Bhí na mílte ag fanacht leo ar Shráid Uí Chonaill i mBaile Átha Cliath. I measc na bhfoirne eile atá ag dul abhaile ag an gcéim seo tá an Bhrasaíl, lena réalta Marta tar éis a cluiche dheireanaigh, ina séú Corn Domhanda, a imirt; agus an Ghearmáin, toradh nach rabhthas ag súil leis. Cé gur bhuaigh siad 6-0 ar Mharacó sa ghrúpa, rachaidh Maracó ar aghaidh ina n-áit mar gheall ar na torthaí eile. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS díotáil - indictment cúis feileonachta - felony charge comhcheilg - conspiracy calaois - fraud gaisce - feat bonn - medal

5 Lúnasa 2023 (Maigh Eo)

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an naoú lá is fiche de mhí Iúil. Is mise Liam Ó Brádaigh. Eagraíodh bigilí in Éirinn agus sa Ríocht Aontaithe chun comóradh a dhéanamh ar an amhránaí, Sinead O'Connor, a fuair bás Dé Céadaoin. Bhí sí sé bliana is caoga d'aois. D’eisigh an taibheoir agus gníomhaí as Baile Átha Cliath deich n-albam stiúideo, agus ainmníodh a hamhrán Nothing Compares 2 U ar an gcéad singil domhanda in 1990 ag na Billboard Music Awards. Bhí a leagan den bhailéad, a scríobh an ceoltóir Prince, ar bharr na gcairteacha timpeall an domhain agus ghnóthaigh sí trí ainmniúchán Grammy. Labhair sí amach i gcoinne mí-úsáid ghnéis san Eaglais Chaitliceach. Agus í ag tabhairt ómóis do O'Connor, dúirt an t-amhránaí Róisín Murphy, "Leanfaidh oidhreacht Shinéad de gach rud atá álainn agus cráite faoin bhfírinne ag taispeáint an tsolais dúinn." Thángthas ar longbhriseadh ársa Rómhánach a chreidtear a bheith níos mó ná 2,000 bliain d'aois amach ó chósta na hIodáile. Tháinig scuad póilíní Carabinieri na hIodáile (atá freagrach as oidhreacht chultúrtha na hIodáile a chosaint) ar an long lastais ar ghrinneall na farraige ag doimhneacht de thart ar 160 méadar. Bhí na céadta amphorae (cineál próca Rómhánaigh a úsáideadh chun earraí amhail fíon agus ola olóige a iompar) ar an long, a meastar a bheith níos mó ná 20 méadar ar fad. Tá an Ghréig ag dul i ngleic leis an scrios a tharla de bharr líon mór tinte fiáine a leathnaigh trí thithe agus foraoisí a bhí triomaithe mar gheall ar na teochtaí airde an samhradh seo. Tuairiscítear go bhfuil na húdaráis ag fáil lámh in uachtar ar chuid de na tinte is measa. Ba é Dé hAoine an chéad lá nach raibh an Ghréig i “staid chriticiúil airdill”, a dúirt an tAire Géarchéime Aeráide agus Cosanta Sibhialta Vassilis Kikilias. Dúirt Kikilias freisin go mba chóir polasaithe a choigeartú ag gach leibhéal chun ullmhú don ghéarchéim aeráide.  * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS taibheoir - performer mí-úsáid ghnéis - sexual abuse longbhriseadh - shipwreck long lastais - freight ship tinte fiáine - wildfires géarchéim aeráide - climate emergency

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an naoú lá is fiche de mhí Iúil. Is mise Liam Ó Brádaigh. Eagraíodh bigilí in Éirinn agus sa Ríocht Aontaithe chun comóradh a dhéanamh ar an amhránaí, Sinead O'Connor, a fuair bás Dé Céadaoin. Bhí sí sé bliana is caoga d'aois. D’eisigh an taibheoir agus gníomhaí as Baile Átha Cliath deich n-albam stiúideo, agus ainmníodh a hamhrán Nothing Compares 2 U ar an gcéad singil domhanda in 1990 ag na Billboard Music Awards. Bhí a leagan den bhailéad, a scríobh an ceoltóir Prince, ar bharr na gcairteacha timpeall an domhain agus ghnóthaigh sí trí ainmniúchán Grammy. Labhair sí amach i gcoinne mí-úsáid ghnéis san Eaglais Chaitliceach. Agus í ag tabhairt ómóis do O'Connor, dúirt an t-amhránaí Róisín Murphy, "Leanfaidh oidhreacht Shinéad de gach rud atá álainn agus cráite faoin bhfírinne ag taispeáint an tsolais dúinn." Thángthas ar longbhriseadh ársa Rómhánach a chreidtear a bheith níos mó ná 2,000 bliain d'aois amach ó chósta na hIodáile. Tháinig scuad póilíní Carabinieri na hIodáile (atá freagrach as oidhreacht chultúrtha na hIodáile a chosaint) ar an long lastais ar ghrinneall na farraige ag doimhneacht de thart ar 160 méadar. Bhí na céadta amphorae (cineál próca Rómhánaigh a úsáideadh chun earraí amhail fíon agus ola olóige a iompar) ar an long, a meastar a bheith níos mó ná 20 méadar ar fad. Tá an Ghréig ag dul i ngleic leis an scrios a tharla de bharr líon mór tinte fiáine a leathnaigh trí thithe agus foraoisí a bhí triomaithe mar gheall ar na teochtaí airde an samhradh seo. Tuairiscítear go bhfuil na húdaráis ag fáil lámh in uachtar ar chuid de na tinte is measa. Ba é Dé hAoine an chéad lá nach raibh an Ghréig i “staid chriticiúil airdill”, a dúirt an tAire Géarchéime Aeráide agus Cosanta Sibhialta Vassilis Kikilias. Dúirt Kikilias freisin go mba chóir polasaithe a choigeartú ag gach leibhéal chun ullmhú don ghéarchéim aeráide.  * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS taibheoir - performer mí-úsáid ghnéis - sexual abuse longbhriseadh - shipwreck long lastais - freight ship tinte fiáine - wildfires géarchéim aeráide - climate emergency

29 Iúil 2023 (Baile Átha Cliath)

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniú an dara lá is fiche de mhí Iúil. Is mise Sibéal Dempsey. Tá géarchéim RTÉ ag leanúint ar aghaidh an tseachtain seo. Ghabh an tArdstiúrthóir nua, Kevin Bakhurst, buíochas le daoine a lean ar aghaidh ag íoc a gceadúnas teilifíse. Tháinig a thuairim mar fhreagra ar thitim i ndíolacháin cheadúnais teilifíse le dhá mhí anuas go luach milliún euro. Dar leis, tá na himeachtaí le déanaí maidir le scannal pá RTÉ “tar éis scáth chomh dorcha a chaitheamh ar RTE”. Tá maoiniú an chraoltóra á cheistiú arís mar gheall ar thitim na n-uimhreacha, tar éis don Rialtas diúltú do mholtaí an Choimisinéara ar Thodhchaí na Meán chun bogadh go maoiniú státchiste anuraidh. Idir an dá linn sa Ríocht Aontaithe, tá sé ráite ag ardstiúrthóir an BBC go bhféadfadh an t-imscrúdú inmheánach ar Huw Edwards, leanúint ar aghaidh go dtí an fómhar. Cuireadh i leith Huw Edwards, tríocha cúig mhíle punt a íoc le duine fásta a raibh andúil i ndrugaí air as pictiúir gháirsiúla. Bhí rialtóir cumarsáide na hÉireann, Comreg, ina ábhar d’fheachtas domhanda haiceála. Tá an feachtas nasctha le grúpa atá bunaithe sa Rúis, a bhagair go bhfoilseofaí méideanna suntasacha faisnéise goidte. Ina ról mar rialtóir, bailíonn agus coinníonn Comreg sonraí a bhaineann leis an tionscal teileachumarsáide, lena n-áirítear príomhsholáthraithe seirbhíse idirlín agus soláthraithe fón póca na tíre go léir. Tá sé ráite ag Comreg nach bhfuil faisnéis phearsanta nó rúnda tráchtála ach i gcuid bheag de na comhaid a ndeachaigh an haiceáil i bhfeidhm orthu. Bhí an grúpa i mbaol na sonraí a fhoilsiú mura bhfaigheadh siad íocaíocht faoin gceathrú lá déag de mhí an Mheithimh, rud nach bhfuil íoctha ag an rialtas, de réir a pholasaí. Bhuail Carlos Alcaraz, atá fiche bliain d'aois, an seaimpín reatha Novak Djokovic ag Wimbledon Dé Domhnaigh. Ní raibh aon chailleadh ag Djokovic sa Chúirt Lárnach óna chluiche ceannais sa bhliain fiche trí déag in aghaidh Andy Murray. Dúirt Alcarez, arbh as an Spáinn dó, gurbh é “an tráth is sona dá shaol” é agus ghabh sé buíochas leis an slua agus le rí na Spáinne as a bheith i láthair agus as é a spreagadh chun an bua a fháil. I gcluiche ceannais na mban, ba í Marketa Vondrousova an chéad bhean neamhréimnithe a bhuaigh teideal na mban. Bhí Vondrousova sa dara háit is daichead ar domhan ach chuaigh sí ar aghaidh chun Ons Jabeur a bhualadh. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS ceadúnas teilifíse - television licence andúil - addiction rialtóir cumarsáide - communications regulator príomhsholáthraithe - main providers seaimpín reatha - current champion neamhréimnithe - unseeded

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniú an dara lá is fiche de mhí Iúil. Is mise Sibéal Dempsey. Tá géarchéim RTÉ ag leanúint ar aghaidh an tseachtain seo. Ghabh an tArdstiúrthóir nua, Kevin Bakhurst, buíochas le daoine a lean ar aghaidh ag íoc a gceadúnas teilifíse. Tháinig a thuairim mar fhreagra ar thitim i ndíolacháin cheadúnais teilifíse le dhá mhí anuas go luach milliún euro. Dar leis, tá na himeachtaí le déanaí maidir le scannal pá RTÉ “tar éis scáth chomh dorcha a chaitheamh ar RTE”. Tá maoiniú an chraoltóra á cheistiú arís mar gheall ar thitim na n-uimhreacha, tar éis don Rialtas diúltú do mholtaí an Choimisinéara ar Thodhchaí na Meán chun bogadh go maoiniú státchiste anuraidh. Idir an dá linn sa Ríocht Aontaithe, tá sé ráite ag ardstiúrthóir an BBC go bhféadfadh an t-imscrúdú inmheánach ar Huw Edwards, leanúint ar aghaidh go dtí an fómhar. Cuireadh i leith Huw Edwards, tríocha cúig mhíle punt a íoc le duine fásta a raibh andúil i ndrugaí air as pictiúir gháirsiúla. Bhí rialtóir cumarsáide na hÉireann, Comreg, ina ábhar d’fheachtas domhanda haiceála. Tá an feachtas nasctha le grúpa atá bunaithe sa Rúis, a bhagair go bhfoilseofaí méideanna suntasacha faisnéise goidte. Ina ról mar rialtóir, bailíonn agus coinníonn Comreg sonraí a bhaineann leis an tionscal teileachumarsáide, lena n-áirítear príomhsholáthraithe seirbhíse idirlín agus soláthraithe fón póca na tíre go léir. Tá sé ráite ag Comreg nach bhfuil faisnéis phearsanta nó rúnda tráchtála ach i gcuid bheag de na comhaid a ndeachaigh an haiceáil i bhfeidhm orthu. Bhí an grúpa i mbaol na sonraí a fhoilsiú mura bhfaigheadh siad íocaíocht faoin gceathrú lá déag de mhí an Mheithimh, rud nach bhfuil íoctha ag an rialtas, de réir a pholasaí. Bhuail Carlos Alcaraz, atá fiche bliain d'aois, an seaimpín reatha Novak Djokovic ag Wimbledon Dé Domhnaigh. Ní raibh aon chailleadh ag Djokovic sa Chúirt Lárnach óna chluiche ceannais sa bhliain fiche trí déag in aghaidh Andy Murray. Dúirt Alcarez, arbh as an Spáinn dó, gurbh é “an tráth is sona dá shaol” é agus ghabh sé buíochas leis an slua agus le rí na Spáinne as a bheith i láthair agus as é a spreagadh chun an bua a fháil. I gcluiche ceannais na mban, ba í Marketa Vondrousova an chéad bhean neamhréimnithe a bhuaigh teideal na mban. Bhí Vondrousova sa dara háit is daichead ar domhan ach chuaigh sí ar aghaidh chun Ons Jabeur a bhualadh. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS ceadúnas teilifíse - television licence andúil - addiction rialtóir cumarsáide - communications regulator príomhsholáthraithe - main providers seaimpín reatha - current champion neamhréimnithe - unseeded

22 Iúil 2023 (Luimneach)

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an cúigiú lá déag de mhí Iúil. Is mise Niall Ó Siadhail.   Tá sé maíte ag ginearál de chuid Arm na Rúise gur tugadh bata agus bóthar dó mar gur inis sé an fhírinne do na ceannairí míleata i Moscó. Deir an Maorghinearál Ivan Popov gur thug sé solas ar fhadhbanna lena n-áirítear easpa airtléire agus saighdiúirí a bheith gortaithe nó maraithe in ionsaithe ón Úcráin. Is cosúil gur chuir Popov na teipeanna seo i leith Valery Gerasimov, Ceannaire an Airm, agus Sergei Shoigu, Aire Cosanta na Rúise, gan a n-ainm a úsáid go neamhbhalbh. Bhí an Chreimil ag iarraidh cur in iúl go bhfuil ceannairí ar fad na tíre ina seasamh gualainn ar ghualainn i ndiaidh an mhéid a thit amach leis an eagraíocht Wagner cúpla seachtain ó shin ach is léir go bhfuil siad scoilte ar cheist ráth an chogaidh san Úcráin. Tá ceardchumann na n-aisteoirí in Hollywood i ndiaidh gníomhaíocht thionsclaíoch a mholadh. Ciallaíonn sé sin go mbeidh aisteoirí agus scríbhneoirí ar stailc ag an am chéanna den chéad uair le níos mó ná seasca bliain anuas. Tá sé ráite ag Sag-Aftra, a bhíonn ag plé le haisteoirí i scannáin, ar an teilifís agus ar an raidió, nach raibh AMPTP – comhghuaillíocht léiritheoirí teilifíse agus raidió - toilteanach a thabhairt maidir le ceisteanna atá ríthábhachtach do bhaill Sag-Aftra. Tá aisteoirí mór le rá ar son na stailce: d’impigh leithéidí Meryl Streep agus Jennifer Lawrence ar cheannairí an cheardchumainn gan géilleadh agus glacadh le drochmhargadh.  Cuirfear tús le Corn an Domhain i bpeil na mban an tseachtain seo chugainn, agus beidh foireann na hÉireann ag imirt sa chomórtas den chéad uair. Bhí na himreoirí Éireannacha chun cluiche traenála a imirt in aghaidh na Colóime Dé hAoine, ach éiríodh as an chluiche i ndiaidh fiche bomaite mar gheall ar cé chomh garbh a bhí imreoirí na foirne eile. Tá bainistíocht na hÉireann airdeallach ar chorpacmhainn na n-imreoirí, go háirithe mar tá grúpa deacair acu sa chomórtas: an Astráil, Ceanada agus an Nigéir. É sin ráite, táthar ag súil go mbeidh a lán tacaithe ag an fhoireann Éireannach i measc an phobail san Astráil. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS easpa airtléire - lack of artillery go neamhbhalbh - openly, explicitly gníomhaíocht thionsclaíoch - industrial action cothrom na Féinne - a fair deal bomaite - minute corpacmhainn - fitness

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an cúigiú lá déag de mhí Iúil. Is mise Niall Ó Siadhail. Tá sé maíte ag ginearál de chuid Arm na Rúise gur tugadh bata agus bóthar dó mar gur inis sé an fhírinne do na ceannairí míleata i Moscó. Deir an Maorghinearál Ivan Popov gur thug sé solas ar fhadhbanna lena n-áirítear easpa airtléire agus saighdiúirí a bheith gortaithe nó maraithe in ionsaithe ón Úcráin. Is cosúil gur chuir Popov na teipeanna seo i leith Valery Gerasimov, Ceannaire an Airm, agus Sergei Shoigu, Aire Cosanta na Rúise, gan a n-ainm a úsáid go neamhbhalbh. Bhí an Chreimil ag iarraidh cur in iúl go bhfuil ceannairí ar fad na tíre ina seasamh gualainn ar ghualainn i ndiaidh an mhéid a thit amach leis an eagraíocht Wagner cúpla seachtain ó shin ach is léir go bhfuil siad scoilte ar cheist ráth an chogaidh san Úcráin. Tá ceardchumann na n-aisteoirí in Hollywood i ndiaidh gníomhaíocht thionsclaíoch a mholadh. Ciallaíonn sé sin go mbeidh aisteoirí agus scríbhneoirí ar stailc ag an am chéanna den chéad uair le níos mó ná seasca bliain anuas. Tá sé ráite ag Sag-Aftra, a bhíonn ag plé le haisteoirí i scannáin, ar an teilifís agus ar an raidió, nach raibh AMPTP – comhghuaillíocht léiritheoirí teilifíse agus raidió - toilteanach a thabhairt maidir le ceisteanna atá ríthábhachtach do bhaill Sag-Aftra. Tá aisteoirí mór le rá ar son na stailce: d’impigh leithéidí Meryl Streep agus Jennifer Lawrence ar cheannairí an cheardchumainn gan géilleadh agus glacadh le drochmhargadh. Cuirfear tús le Corn an Domhain i bpeil na mban an tseachtain seo chugainn, agus beidh foireann na hÉireann ag imirt sa chomórtas den chéad uair. Bhí na himreoirí Éireannacha chun cluiche traenála a imirt in aghaidh na Colóime Dé hAoine, ach éiríodh as an chluiche i ndiaidh fiche bomaite mar gheall ar cé chomh garbh a bhí imreoirí na foirne eile. Tá bainistíocht na hÉireann airdeallach ar chorpacmhainn na n-imreoirí, go háirithe mar tá grúpa deacair acu sa chomórtas: an Astráil, Ceanada agus an Nigéir. É sin ráite, táthar ag súil go mbeidh a lán tacaithe ag an fhoireann Éireannach i measc an phobail san Astráil. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS easpa airtléire - lack of artillery go neamhbhalbh - openly, explicitly gníomhaíocht thionsclaíoch - industrial action cothrom na Féinne - a fair deal bomaite - minute corpacmhainn - fitness

15 Iúil 2023 (Tír Eoghain)

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an t-ochtú lá de mhí Iúil. Is mise Barra Mac Giolla Aoláin. Bhí meadú ar an fhoréigean i ndiaidh ionradh Arm Iosrael ar bhaile Jenin ar an Bhruach Thiar. Dúirt an Taoiseach sa Dáil go raibh an-imní ar an rialtas faoin ionradh seo. Tá dháréag Palaistíneach maraithe ag na hIosraelaigh in Jenin go dtí seo agus i bhfad níos mó gortaithe. Tá imní ann go mbeidh éirí amach go forleathan ag na Palaistínigh agus níos mó básanna. In Iosrael sa chathair Tel Aviv thiomáin fear Palaistíneach díreach isteach i slua daoine ar an tsráid. Dúirt arm Iosrael go bhfuil an oibríocht in Jenin thart anois agus gur maraíodh saighdiúir amháin. Dúirt an láithreoir Ryan Tubridy agus a ghníomhaire Noel Kelly go bhfuil sé sásta cuidiú a thabhairt do choiste an Oireachtais ar na Meáin Chumarsáide an tseachtain seo chugainn. Sheol siad litir chuig an choiste ach níl sé soiléir conas a thabharfaidh siad fianaise. Beidh bainistíocht RTÉ ar ais os comhair an Oireachtais an tseachtain seo chugainn i ndiaidh dó teacht chun solais go raibh níos mó “cuntais rúnda” in úsáid acu. Dúirt cathaoirleach an Choiste Niamh Smyth TD go bhfuil “an-díomá” uirthi go raibh an t-eolas a tugadh an tseachtain seo caite ag RTÉ “míchruinn”. Tá seirbhís sláinte náisiúnta na Breataine (an NHS) ag ceiliúradh seachtó cúig bliana ar an fhód an tseachtain seo. Tá meas forleathan ag muintir na Breataine ar an eagraíocht ach ní ceiliúradh iomlán sona a bheidh ann. Tá fadhbanna móra le liostaí feithimh, folúntais foirne, gníomhaíocht thionsclaíoch agus sásamh an phobail ag titim. I rith stair an NHS d’oibrigh na mílte Éireannach in ospidéil ar fud na tíre agus sin an scéal go fóill inniu. Táthar á mhaíomh go bhfuil gá le hathrú agus infheistíocht chun é a dhéanamh oiriúnach don todhchaí. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS foréigean - violence ionradh - incursion gníomhaire - agent fianaise - evidence liostaí feithimh - waiting lists folúntais foirne - staff vacancies gníomhaíocht thionsclaíoch - industrial action

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an t-ochtú lá de mhí Iúil. Is mise Barra Mac Giolla Aoláin. Bhí meadú ar an fhoréigean i ndiaidh ionradh Arm Iosrael ar bhaile Jenin ar an Bhruach Thiar. Dúirt an Taoiseach sa Dáil go raibh an-imní ar an rialtas faoin ionradh seo. Tá dháréag Palaistíneach maraithe ag na hIosraelaigh in Jenin go dtí seo agus i bhfad níos mó gortaithe. Tá imní ann go mbeidh éirí amach go forleathan ag na Palaistínigh agus níos mó básanna. In Iosrael sa chathair Tel Aviv thiomáin fear Palaistíneach díreach isteach i slua daoine ar an tsráid. Dúirt arm Iosrael go bhfuil an oibríocht in Jenin thart anois agus gur maraíodh saighdiúir amháin. Dúirt an láithreoir Ryan Tubridy agus a ghníomhaire Noel Kelly go bhfuil sé sásta cuidiú a thabhairt do choiste an Oireachtais ar na Meáin Chumarsáide an tseachtain seo chugainn. Sheol siad litir chuig an choiste ach níl sé soiléir conas a thabharfaidh siad fianaise. Beidh bainistíocht RTÉ ar ais os comhair an Oireachtais an tseachtain seo chugainn i ndiaidh dó teacht chun solais go raibh níos mó “cuntais rúnda” in úsáid acu. Dúirt cathaoirleach an Choiste Niamh Smyth TD go bhfuil “an-díomá” uirthi go raibh an t-eolas a tugadh an tseachtain seo caite ag RTÉ “míchruinn”. Tá seirbhís sláinte náisiúnta na Breataine (an NHS) ag ceiliúradh seachtó cúig bliana ar an fhód an tseachtain seo. Tá meas forleathan ag muintir na Breataine ar an eagraíocht ach ní ceiliúradh iomlán sona a bheidh ann. Tá fadhbanna móra le liostaí feithimh, folúntais foirne, gníomhaíocht thionsclaíoch agus sásamh an phobail ag titim. I rith stair an NHS d’oibrigh na mílte Éireannach in ospidéil ar fud na tíre agus sin an scéal go fóill inniu. Táthar á mhaíomh go bhfuil gá le hathrú agus infheistíocht chun é a dhéanamh oiriúnach don todhchaí. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS foréigean - violence ionradh - incursion gníomhaire - agent fianaise - evidence liostaí feithimh - waiting lists folúntais foirne - staff vacancies gníomhaíocht thionsclaíoch - industrial action

8 Iúil 2023 (Ard Mhacha)

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an chéad lá de mhí Iúil. Is mise Niall Ó Cuileagáin. Nochtadh an tseachtain seo caite gur íoc RTÉ €354,000 sa bhreis le Ryan Tubridy ó 2017 go 2022, méid nach raibh fógartha acu go poiblí. Dúirt Tubridy féin nach raibh sé ar an eolas faoi na híocaíochtaí. D’éirigh ardstiúrthóir RTÉ, Dee Forbes, as a post de bharr na conspóide agus, de réir RTÉ, ba ise an t-aon duine a bhí ar an eolas faoi na híocaíochtaí. Ach, le linn na seachtaine, d’admhaigh an Taoiseach Leo Varadkar nár chreid sé an méid atá á mhaíomh ag RTÉ. Tháinig tuairim is 200 fostaí de chuid RTÉ le chéile Dé Máirt chun agóid a dhéanamh agus a gcuid feirge a léiriú mar gheall ar na híocaíochtaí ceilte. Bhí baill de Bhord RTÉ agus de Bhord Feidhmiúcháin RTÉ os comhair lucht ceistiúcháin sa Dáil agus Seanad chun ceisteanna a fhreagairt. Tar éis di an cuntas a chloisint dúirt an tAire Catherine Martin go raibhsé soiléir go raibh teip thubaisteach rialachais ag ard-leibhéail bhainistíochta san eagraíocht. Dhein fórsaí gallóglach Wagner ceannairc Dé Sathairn i gcoinne stát na Rúise. Níor mhair an cheannairc ach lá amháin sular stopadar a dturas go Moscó. Le linn an lae, ghlac na fórsaí seilbh ar an mbunáit a bhí ag Arm na Rúise i Rostov-ar-an-Don agus chonacthas iad 200km ó Mhoscó nuair a stopadh an cheannairc. Ba é an dúshlán is mó i gcoinne Putin le linn a cheannaireachta. Tá Yevgeny Prigozhin – ceannasaí fhórsaí Wagner – ar deoraíocht san Bhealarúis anois. Mhaígh sé nach raibh coup d’état i gceist ach agóid chun a mhíshásamh leceannairí an airm a léiriú. Bhí an Grúpa Wagner ag troid ar son na Rúise san Úcráin agus bhí buanna móra acu, go háirithe i mBakhmut, ach tá siad freagach as coireanna cogaidh chomh maith, de réir roinnt tuairiscí. Phléasc círéibeacha ar fud na Fraince oíche an tseachtaine seo tar éis marú ógánaigh darb ainm Nahel M. i gcathair Nanterre, gar do Pháras. Scaoileadh an fear óg nuair a stop na póilíní é. Dúirt na póilíní ar dtús gur scaoileadar é toisc go raibh sé ag tiomáint ina gcoinne, ach tháinig sé chun solais nach raibh an cuntas sin fíor ó fhíseán den eachtra a uaslódáladh ar na meáin shóisialta. Tá an póilín a scaoil an fear óg á fhiosrú anois. Tuairiscíodh clampar i gcathracha áirithe sa Fhrainc le linn na seachtaine. Cuireadh carranna agus foirgnimh trí thine agus chaith agóideoirí tinte ealaíne in aghaidh na bpóilíní. Bhí an fear óg de bhunús Afraic Thuaidh, rud a chuireann leis an éagóir a mhothaíonn na hagóideoirí. Gabhadh na céadta duine agus cháin Uachtarán na Fraince, Emmanuel Macron, an foréigean. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS íocaíochtaí ceilte - secret payments teip thubaisteach rialachais - a disastrous failure of governance fórsaí gallóglach - mercenary forces ceannairc - mutiny círéibeacha - riots tinte ealaíne - fireworks

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an chéad lá de mhí Iúil. Is mise Niall Ó Cuileagáin. Nochtadh an tseachtain seo caite gur íoc RTÉ €354,000 sa bhreis le Ryan Tubridy ó 2017 go 2022, méid nach raibh fógartha acu go poiblí. Dúirt Tubridy féin nach raibh sé ar an eolas faoi na híocaíochtaí. D’éirigh ardstiúrthóir RTÉ, Dee Forbes, as a post de bharr na conspóide agus, de réir RTÉ, ba ise an t-aon duine a bhí ar an eolas faoi na híocaíochtaí. Ach, le linn na seachtaine, d’admhaigh an Taoiseach Leo Varadkar nár chreid sé an méid atá á mhaíomh ag RTÉ. Tháinig tuairim is 200 fostaí de chuid RTÉ le chéile Dé Máirt chun agóid a dhéanamh agus a gcuid feirge a léiriú mar gheall ar na híocaíochtaí ceilte. Bhí baill de Bhord RTÉ agus de Bhord Feidhmiúcháin RTÉ os comhair lucht ceistiúcháin sa Dáil agus Seanad chun ceisteanna a fhreagairt. Tar éis di an cuntas a chloisint dúirt an tAire Catherine Martin go raibhsé soiléir go raibh teip thubaisteach rialachais ag ard-leibhéail bhainistíochta san eagraíocht. Dhein fórsaí gallóglach Wagner ceannairc Dé Sathairn i gcoinne stát na Rúise. Níor mhair an cheannairc ach lá amháin sular stopadar a dturas go Moscó. Le linn an lae, ghlac na fórsaí seilbh ar an mbunáit a bhí ag Arm na Rúise i Rostov-ar-an-Don agus chonacthas iad 200km ó Mhoscó nuair a stopadh an cheannairc. Ba é an dúshlán is mó i gcoinne Putin le linn a cheannaireachta. Tá Yevgeny Prigozhin – ceannasaí fhórsaí Wagner – ar deoraíocht san Bhealarúis anois. Mhaígh sé nach raibh coup d’état i gceist ach agóid chun a mhíshásamh le ceannairí an airm a léiriú. Bhí an Grúpa Wagner ag troid ar son na Rúise san Úcráin agus bhí buanna móra acu, go háirithe i mBakhmut, ach tá siad freagach as coireanna cogaidh chomh maith, de réir roinnt tuairiscí. Phléasc círéibeacha ar fud na Fraince oíche an tseachtaine seo tar éis marú ógánaigh darb ainm Nahel M. i gcathair Nanterre, gar do Pháras. Scaoileadh an fear óg nuair a stop na póilíní é. Dúirt na póilíní ar dtús gur scaoileadar é toisc go raibh sé ag tiomáint ina gcoinne, ach tháinig sé chun solais nach raibh an cuntas sin fíor ó fhíseán den eachtra a uaslódáladh ar na meáin shóisialta. Tá an póilín a scaoil an fear óg á fhiosrú anois. Tuairiscíodh clampar i gcathracha áirithe sa Fhrainc le linn na seachtaine. Cuireadh carranna agus foirgnimh trí thine agus chaith agóideoirí tinte ealaíne in aghaidh na bpóilíní. Bhí an fear óg de bhunús Afraic Thuaidh, rud a chuireann leis an éagóir a mhothaíonn na hagóideoirí. Gabhadh na céadta duine agus cháin Uachtarán na Fraince, Emmanuel Macron, an foréigean. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS íocaíochtaí ceilte - secret payments teip thubaisteach rialachais - a disastrous failure of governance fórsaí gallóglach - mercenary forces ceannairc - mutiny círéibeacha - riots tinte ealaíne - fireworks

1 Iúil 2023 (An Clár)

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an ceathrú lá is fiche de mhí an Mheithimh. Is mise Gráinne Ní Bhrosnacháin. Tá cúigear turasóirí ar iarraidh a bhí ag déanamh turas faoin bhfarraige chun féachaint ar an long bhriste Titanic. Ceaptar go ndeachaigh an tumadóir ar iarraidh timpeall an cheantair sin in aice le Talamh an Éisc. Tá seirbhísí cuardaigh agus tarrthála ag déanamh gach iarracht teacht ar an tumadóir go tapaidh mar is é 96 uair an t-uasmhéid ama a chaitheann long mar seo faoin bhfarraige, agus seans nach bhfuil ocsaigin fágtha. Dúirt garda cósta na Stát Aontaithe nach raibh aon teagmháil deánta ón tumadóir tar éis uair agus daichead cúig noiméad den turas. Is é an comhlacht turasóireachta OceanGate Expeditions a chuireann turas mar seo ar fáil. Cosnaíonn ticéad 250,000 dollar. Reáchtálann siad turasanna go dtí dromchla na farraige chomh fada síos le ceithre mhíle méadar atá 370 míle amach ó chósta Thalamh an Éisc.  Bhain an galfaire ó Chontae an Chabháin Leona Maguire bua amach sna Stáit Aontaithe ag comórtas Chumann Proifisiúnta Gailf na mBan a bhí ar siúl in Meijer, Michigan.  Bhí sí an-chumasach ag scoráil ceithre éinín agus iolair ag an séú poll chun deiridh, ag críochnú faoi 21. Bhí sí in iomaíocht don chéad áit le Ariya Jutanugarn ón Téalainn. Chríochnaigh Xiyu Lin ón tSín agus Amy Yang ón gCoiré Theas le chéile sa triú háit. D’imir Leona gan aon bhógaí a fháil. I mí Feabhra 2022, bhuaigh Leona craobh LPGA amach den chéad uair in Florida. Éacht stairiúil a bhí ann mar ba í an chéad bhean Éireannach riamh a bhuaigh an comórtas. Dúirt Leona go raibh sí ag imirt go maith an tseachtain seo agus dhein sí iarracht a bheith foighneach. An sprioc a bhí aici ná fanacht faoi 20 agus bhí sé sásúil ceann amháin níos fearr a fháil. Dúirt sí leis, go caithfidh tú imirt ana-mhaith anseo agus tá sé dian. Tá sé deas ceann a bhuachaint anseo go háirithe leis na mórchomórtais ag teacht.  Aimsíodh greanadh istigh i bpluais sa Fhrainc  a rinne muintir Néandartálach caoga seacht míle bliain ó shin, dar le saineolaithe. Tá an phluais lonnaithe in La Roche-Cotard i reigiún an Loire i dTuaisceart na Fraince. Ceaptar gurb é an greanadh is sinne riamh déanta ag gaolta daonna agus tá seans ann gurb é seo an phluais is sinne sa Fhrainc agus san Eoraip. Dúirt taighdeoirí a dhein foilsiú ar na marcanna in Journal Plos One go léiríonn siad go raibh muintir Néandartálach casta agus éagsúil cosúil lenár sinsear féin. Dhein Jean-Claude Marquet ó Ollscoil Tours sa Fhrainc stáidéar ar na marcanna ar a dtugtar "cuislithe méire" in éineacht lena chomhghleacaí . Dheineadar samhail 3D de na marcanna chun comparáid a dhéanamh le marcanna daonna eile. Thángadar ar an gcinneadh go raibh na marcanna d’aon ghnó mar gheall ar na cruthanna, an spás agus an leagan amach. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS tumadóir - submersible Talamh an Éisc - Newfoundland éinín - birdie iolar - eagle bógaí - bogey greanadh - engraving pluais - cave

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an ceathrú lá is fiche de mhí an Mheithimh. Is mise Gráinne Ní Bhrosnacháin. Tá cúigear turasóirí ar iarraidh a bhí ag déanamh turas faoin bhfarraige chun féachaint ar an long bhriste Titanic. Ceaptar go ndeachaigh an tumadóir ar iarraidh timpeall an cheantair sin in aice le Talamh an Éisc. Tá seirbhísí cuardaigh agus tarrthála ag déanamh gach iarracht teacht ar an tumadóir go tapaidh mar is é 96 uair an t-uasmhéid ama a chaitheann long mar seo faoin bhfarraige, agus seans nach bhfuil ocsaigin fágtha. Dúirt garda cósta na Stát Aontaithe nach raibh aon teagmháil deánta ón tumadóir tar éis uair agus daichead cúig noiméad den turas. Is é an comhlacht turasóireachta OceanGate Expeditions a chuireann turas mar seo ar fáil. Cosnaíonn ticéad 250,000 dollar. Reáchtálann siad turasanna go dtí dromchla na farraige chomh fada síos le ceithre mhíle méadar atá 370 míle amach ó chósta Thalamh an Éisc.  Bhain an galfaire ó Chontae an Chabháin Leona Maguire bua amach sna Stáit Aontaithe ag comórtas Chumann Proifisiúnta Gailf na mBan a bhí ar siúl in Meijer, Michigan.  Bhí sí an-chumasach ag scoráil ceithre éinín agus iolair ag an séú poll chun deiridh, ag críochnú faoi 21. Bhí sí in iomaíocht don chéad áit le Ariya Jutanugarn ón Téalainn. Chríochnaigh Xiyu Lin ón tSín agus Amy Yang ón gCoiré Theas le chéile sa triú háit. D’imir Leona gan aon bhógaí a fháil. I mí Feabhra 2022, bhuaigh Leona craobh LPGA amach den chéad uair in Florida. Éacht stairiúil a bhí ann mar ba í an chéad bhean Éireannach riamh a bhuaigh an comórtas. Dúirt Leona go raibh sí ag imirt go maith an tseachtain seo agus dhein sí iarracht a bheith foighneach. An sprioc a bhí aici ná fanacht faoi 20 agus bhí sé sásúil ceann amháin níos fearr a fháil. Dúirt sí leis, go caithfidh tú imirt ana-mhaith anseo agus tá sé dian. Tá sé deas ceann a bhuachaint anseo go háirithe leis na mórchomórtais ag teacht.  Aimsíodh greanadh istigh i bpluais sa Fhrainc  a rinne muintir Néandartálach caoga seacht míle bliain ó shin, dar le saineolaithe. Tá an phluais lonnaithe in La Roche-Cotard i reigiún an Loire i dTuaisceart na Fraince. Ceaptar gurb é an greanadh is sinne riamh déanta ag gaolta daonna agus tá seans ann gurb é seo an phluais is sinne sa Fhrainc agus san Eoraip. Dúirt taighdeoirí a dhein foilsiú ar na marcanna in Journal Plos One go léiríonn siad go raibh muintir Néandartálach casta agus éagsúil cosúil lenár sinsear féin. Dhein Jean-Claude Marquet ó Ollscoil Tours sa Fhrainc stáidéar ar na marcanna ar a dtugtar "cuislithe méire" in éineacht lena chomhghleacaí . Dheineadar samhail 3D de na marcanna chun comparáid a dhéanamh le marcanna daonna eile. Thángadar ar an gcinneadh go raibh na marcanna d’aon ghnó mar gheall ar na cruthanna, an spás agus an leagan amach. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS tumadóir - submersible Talamh an Éisc - Newfoundland éinín - birdie iolar - eagle bógaí - bogey greanadh - engraving pluais - cave

24 Meitheamh 2023 (Ciarraí)

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an seachtú lá déag de mhí an Mheithimh. Is mise Gwyneth Nic Aidicín Ní Loingsigh.  Fuair Christy Dignam, príomhamhránaí Aslan, bás ag aois 63 Dé Máirt, tar éis tinneas fada. D’fhás Dignam aníos i bhFionnghlas agus thosaigh sé ag seinm ceoil sna seachtóidí, leis an ngrúpa ceoltóirí a bhunaigh an banna Aslan ag tús na n-ochtóidí. Bhí rath mór orthu lena gcéad singil “This Is” agus shínigh an grúpa conradh leis an lipéad ceoil mór EMI. Bhí fadhbanna andúla ag Dignam, topaic a raibh sé an-oscailte fúithi, agus d’fhág sé Aslan ar feadh tamaill. Tháinig an banna le chéile arís sna nóchaidí agus ag an am seo scríobh siad a n-amhrán is cáiliúla, “Crazy World”. In 2013 diagnóisíodh go raibh aimileoideois ar Dignam ach lean sé leis ag seinm, idir tréimhsí drochshláinte, sna deich mbliana ina dhiaidh sin, go mí Eanair na bliana seo.    Thaifead Donald Trump pléadáil neamhchiontach maidir le cúisimh fheidearálacha choiriúla, ina ndeirtear gur choimeád sé doiciméid slándála náisiunta tar éis a uachtaránachta. Tá cúisimh roimh shainchabhróir Trump, Walt Nauta, freisin. Seo an chéad uair riamh i stair Mheiriceá atá cúisimh fheidearálacha curtha roimh iaruachtarán. Deir saineolaí nach mbeidh an triail ar siúl go dtí an bhliain seo chugainn. Seo an dara huair atá Trump sna cúirteanna le cúpla mí anuas ach is léir nach bhfuil dochair déanta dá thacaíocht. Deir Trump go bhfuil na cúisimh éilitheach agus tá sé ag iarraidh a bheith atofa mar Uachtarán i mí na Samhna 2024. Fuair iar-phríomhaire na hIodáile Silvio Berlusconí bás Dé Luain ag aois 86. Bhí sé ag streachailt le drochshláinte le roinnt blianta anuas. Mar sin féin, toghadh é chun an tSeanaid arís anuraidh agus lean sé leis mar cheannaire oifigiúil dá pháirtí ar an eite dheis, Forza Italia. Pearsa conspóideach a bhí in Berlusconi, agus lean scannail agus cásanna caimiléireachta agus calaoise é i gcónaí. Bhí cáil agus rachmas aige sular thosaigh sé a ghairm phoilitiúil, bhunaigh sé an comhlacht meán is mó san Iodáil. Chaith sé trí sheal ina phríomhaire, naoi mbliana san iomlán idir 1994 agus 2011. Gheall sé sláinte eacnamaíochta dá thír ach bhrúdh as an bpost é sa deireadh mar gheall ar ghéarchéim fiachais. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS príomhamhránaí - lead singer fadhbanna andúla - addiction problems cúisimh fheidearálacha - federal charges sainchabhróir - aide casanna caimiléireachta agus calaoise - corruption and fraud cases géarchéim fiachais - debt crisis

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an seachtú lá déag de mhí an Mheithimh. Is mise Gwyneth Nic Aidicín Ní Loingsigh. Fuair Christy Dignam, príomhamhránaí Aslan, bás ag aois 63 Dé Máirt, tar éis tinneas fada. D’fhás Dignam aníos i bhFionnghlas agus thosaigh sé ag seinm ceoil sna seachtóidí, leis an ngrúpa ceoltóirí a bhunaigh an banna Aslan ag tús na n-ochtóidí. Bhí rath mór orthu lena gcéad singil “This Is” agus shínigh an grúpa conradh leis an lipéad ceoil mór EMI. Bhí fadhbanna andúla ag Dignam, topaic a raibh sé an-oscailte fúithi, agus d’fhág sé Aslan ar feadh tamaill. Tháinig an banna le chéile arís sna nóchaidí agus ag an am seo scríobh siad a n-amhrán is cáiliúla, “Crazy World”. In 2013 diagnóisíodh go raibh aimileoideois ar Dignam ach lean sé leis ag seinm, idir tréimhsí drochshláinte, sna deich mbliana ina dhiaidh sin, go mí Eanair na bliana seo.   Thaifead Donald Trump pléadáil neamhchiontach maidir le cúisimh fheidearálacha choiriúla, ina ndeirtear gur choimeád sé doiciméid slándála náisiunta tar éis a uachtaránachta. Tá cúisimh roimh shainchabhróir Trump, Walt Nauta, freisin. Seo an chéad uair riamh i stair Mheiriceá atá cúisimh fheidearálacha curtha roimh iaruachtarán. Deir saineolaí nach mbeidh an triail ar siúl go dtí an bhliain seo chugainn. Seo an dara huair atá Trump sna cúirteanna le cúpla mí anuas ach is léir nach bhfuil dochair déanta dá thacaíocht. Deir Trump go bhfuil na cúisimh éilitheach agus tá sé ag iarraidh a bheith atofa mar Uachtarán i mí na Samhna 2024. Fuair iar-phríomhaire na hIodáile Silvio Berlusconí bás Dé Luain ag aois 86. Bhí sé ag streachailt le drochshláinte le roinnt blianta anuas. Mar sin féin, toghadh é chun an tSeanaid arís anuraidh agus lean sé leis mar cheannaire oifigiúil dá pháirtí ar an eite dheis, Forza Italia. Pearsa conspóideach a bhí in Berlusconi, agus lean scannail agus cásanna caimiléireachta agus calaoise é i gcónaí. Bhí cáil agus rachmas aige sular thosaigh sé a ghairm phoilitiúil, bhunaigh sé an comhlacht meán is mó san Iodáil. Chaith sé trí sheal ina phríomhaire, naoi mbliana san iomlán idir 1994 agus 2011. Gheall sé sláinte eacnamaíochta dá thír ach bhrúdh as an bpost é sa deireadh mar gheall ar ghéarchéim fiachais. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS príomhamhránaí - lead singer fadhbanna andúla - addiction problems cúisimh fheidearálacha - federal charges sainchabhróir - aide casanna caimiléireachta agus calaoise - corruption and fraud cases géarchéim fiachais - debt crisis

17 Meitheamh 2023 (Tiobraid Árann)

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an deichiú lá de mhí an Mheithimh. Is mise Siubhán Nic Amhlaoibh.  Bhí leibhéil arda truailliú aeir i Meiriceá Thuaidh an tseachtain seo de bharr falscaithe i gCeanada. I Nua-Eabhrac, tugadh amach milliún masc agus moladh do dhaoine fanacht taobh istigh. Bhí aer tocsaineach le brath trasna na mór-ranna ó Philadelphia ar an chósta thoir go Detroit agus Chicago san iarthar láir. Meastar gurb é seo an truailliú aeir is measa ar taifead sna Stáit Aontaithe. Cuireadh ceal ar eitiltí agus chonacthas toitcheo oráiste sa spéir dá bharr. Tá na céadta tine fós ar lasadh i gCeanada, agus níltear ag súil le fearthainn go ceann tamaill.  D’fhógair an peileadóir Airgintíneach Lionel Messi an tseachtain seo go mbeidh sé ag bogadh go Meiriceá. Tá Messi, atá ag imirt le Paris St Germain sa Fhrainc faoi láthair, le bogadh go Inter Miami, club peile ina bhfuil David Beckham ar dhuine de na húinéirí. Tháinig an nuacht aniar aduaidh ar lucht iriseoireachta na peile, a bhí ag súil go rachadh Messi go dtí an Araib Shádach, mar a rinne a sheaniomaitheoir Cristiano Ronaldo. I Londain ag an deireadh seachtaine fuair Manchester City an lámh in uachtar ar Manchester United i gcluiche ceannais an FA Cup. Ciallaíonn sé sin go mbeidh deis ag City an “treble” a fháil má bhaineann siad cluiche ceannais an Champions League inniu.  In Éirinn, tá an rialtas i ndiaidh polasaí nua a sheoladh maidir le daonra oileáin na tíre a ardú. Tá daonra na n-oileán laghdaithe mar gheall ar chúiseanna lena n-áirítear easpa fostaíochta, tithíochta agus seirbhísí, agus tá an rialtas chun dul i ngleic leis na fadhbanna seo chun daoine a mhealladh chuig na hoileáin arís. Tá trí oileán is fiche ó imeallbhord an iarthair idir Dún na nGall agus Corcaigh le bheith clúdaithe sa scéim. Beidh níos mó airgid ar fáil dóibh siúd ar mhaith leo tithe folmha nó tréigthe a athchóiriú, agus táthar ag súil go bhforbrófar an earnáil turasóireachta ar na hoileáin fosta. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS falscaithe - wildfires toitcheo - smog fearthainn - rain lucht iriseoireachta na peile - football journalists seaniomaitheoir - old rival imeallbhord an iarthair - the western coastline an earnáil turasóireachta - the tourism industry

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an deichiú lá de mhí an Mheithimh. Is mise Siubhán Nic Amhlaoibh. Bhí leibhéil arda truailliú aeir i Meiriceá Thuaidh an tseachtain seo de bharr falscaithe i gCeanada. I Nua-Eabhrac, tugadh amach milliún masc agus moladh do dhaoine fanacht taobh istigh. Bhí aer tocsaineach le brath trasna na mór-ranna ó Philadelphia ar an chósta thoir go Detroit agus Chicago san iarthar láir. Meastar gurb é seo an truailliú aeir is measa ar taifead sna Stáit Aontaithe. Cuireadh ceal ar eitiltí agus chonacthas toitcheo oráiste sa spéir dá bharr. Tá na céadta tine fós ar lasadh i gCeanada, agus níltear ag súil le fearthainn go ceann tamaill. D’fhógair an peileadóir Airgintíneach Lionel Messi an tseachtain seo go mbeidh sé ag bogadh go Meiriceá. Tá Messi, atá ag imirt le Paris St Germain sa Fhrainc faoi láthair, le bogadh go Inter Miami, club peile ina bhfuil David Beckham ar dhuine de na húinéirí. Tháinig an nuacht aniar aduaidh ar lucht iriseoireachta na peile, a bhí ag súil go rachadh Messi go dtí an Araib Shádach, mar a rinne a sheaniomaitheoir Cristiano Ronaldo. I Londain ag an deireadh seachtaine fuair Manchester City an lámh in uachtar ar Manchester United i gcluiche ceannais an FA Cup. Ciallaíonn sé sin go mbeidh deis ag City an “treble” a fháil má bhaineann siad cluiche ceannais an Champions League inniu. In Éirinn, tá an rialtas i ndiaidh polasaí nua a sheoladh maidir le daonra oileáin na tíre a ardú. Tá daonra na n-oileán laghdaithe mar gheall ar chúiseanna lena n-áirítear easpa fostaíochta, tithíochta agus seirbhísí, agus tá an rialtas chun dul i ngleic leis na fadhbanna seo chun daoine a mhealladh chuig na hoileáin arís. Tá trí oileán is fiche ó imeallbhord an iarthair idir Dún na nGall agus Corcaigh le bheith clúdaithe sa scéim. Beidh níos mó airgid ar fáil dóibh siúd ar mhaith leo tithe folmha nó tréigthe a athchóiriú, agus táthar ag súil go bhforbrófar an earnáil turasóireachta ar na hoileáin fosta. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS falscaithe - wildfires toitcheo - smog fearthainn - rain lucht iriseoireachta na peile - football journalists seaniomaitheoir - old rival imeallbhord an iarthair - the western coastline an earnáil turasóireachta - the tourism industry

10 Meitheamh 2023 (An Dún)

Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall.The week's main news stories, read slowly in Irish.

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an tríú lá de mhí an Mheithimh. Is mise Alanna Ní Ghallachóir.  Tá Éire chun a spriocanna aeráide 2030 a chailleadh mura ndéanann gach earnáil, lena n-áirítear talmhaíocht, leictreachas agus iompar, tuilleadh laghduithe astuithe a chur i gcrích go gasta agus a choinneáil amach anseo, de réir na tuarascála is déanaí ón Ghníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil. Léiríonn a réamh-mheastacháin is déanaí, má chuirtear gach beartas aeráide atá beartaithe faoi láthair i bhfeidhm go hiomlán, nach mbainfidh Éire ach laghdú 29% ar astuithe gáis cheaptha teasa faoi 2030, i bhfad níos lú ná an sprioc laghdaithe 51% atá ceangailteach ó thaobh dlí. Tá Éire le dul thar an dá bhuiséad carbóin don tréimhse 2021 go 2030 idir 24% agus 34% fosta. Tá fear 48 bliain d’aois gafa ag póilíní atá ag fiosrú físeán de thiománaí tacsaí ó Bhéal Feirste a bhí ag bagairt ar phaisinéir ina ghluaisteán agus gunna nó gunna macasamhlach aige. Dúirt an PSNI go raibh sé faoi choinneáil mar gheall ar roinnt cionta. Áirítear leis na cionta seilbh arm tine nó arm tine bréige. Thaispeáin an físeán 45 soicind tiománaí ag bagairt arm tine agus ag bualadh an phaisinéara ina aghaidh, sular lean sé ag bagairt air. Tá paisinéir eile ina shuí ar chúl na feithicle. Is cosúil gur tháinig an scannán ó dashcam san fheithicil. Tá sé ráite ag Phillip Schofield go bhfuil “gach rud caillte aige” agus nach bhfeiceann sé todhchaí dá ghairm bheatha, in agallamh mothúchánach macánta le BBC News. Dúirt Schofield go bhfuil “a ghairm bheatha thart” i ndiaidh caidreamh a bhí aige le comhghleacaí óg. Dúirt sé nach “buachaillí” iad an bheirt agus nach raibh ach cúig nó sé theagmhálacha rómánsúla acu le linn cúpla mí. Dúirt Schofield, áfach, gur “earráid thromchúiseach a bhí sa scéal”. Ardaíodh ceisteanna faoin dóigh ar láimhseáil ITV an cás fosta, maidir le cé mhéad eolas a bhí ag ceannairí an chainéil faoin scéal, agus an ndeachaigh imscrúdú an chainéil féin fada go leor.* Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS laghduithe astuithe - reductions in emissions an Ghníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil - the Environmental Protection Agency gunna macasamhlach - replica gun arm tine - firearm earráid thromchúiseach - a grave mistake imscrúdú - investigation

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an tríú lá de mhí an Mheithimh. Is mise Alanna Ní Ghallachóir.  Tá Éire chun a spriocanna aeráide 2030 a chailleadh mura ndéanann gach earnáil, lena n-áirítear talmhaíocht, leictreachas agus iompar, tuilleadh laghduithe astuithe a chur i gcrích go gasta agus a choinneáil amach anseo, de réir na tuarascála is déanaí ón Ghníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil. Léiríonn a réamh-mheastacháin is déanaí, má chuirtear gach beartas aeráide atá beartaithe faoi láthair i bhfeidhm go hiomlán, nach mbainfidh Éire ach laghdú 29% ar astuithe gáis cheaptha teasa faoi 2030, i bhfad níos lú ná an sprioc laghdaithe 51% atá ceangailteach ó thaobh dlí. Tá Éire le dul thar an dá bhuiséad carbóin don tréimhse 2021 go 2030 idir 24% agus 34% fosta. Tá fear 48 bliain d’aois gafa ag póilíní atá ag fiosrú físeán de thiománaí tacsaí ó Bhéal Feirste a bhí ag bagairt ar phaisinéir ina ghluaisteán agus gunna nó gunna macasamhlach aige. Dúirt an PSNI go raibh sé faoi choinneáil mar gheall ar roinnt cionta. Áirítear leis na cionta seilbh arm tine nó arm tine bréige. Thaispeáin an físeán 45 soicind tiománaí ag bagairt arm tine agus ag bualadh an phaisinéara ina aghaidh, sular lean sé ag bagairt air. Tá paisinéir eile ina shuí ar chúl na feithicle. Is cosúil gur tháinig an scannán ó dashcam san fheithicil. Tá sé ráite ag Phillip Schofield go bhfuil “gach rud caillte aige” agus nach bhfeiceann sé todhchaí dá ghairm bheatha, in agallamh mothúchánach macánta le BBC News. Dúirt Schofield go bhfuil “a ghairm bheatha thart” i ndiaidh caidreamh a bhí aige le comhghleacaí óg. Dúirt sé nach “buachaillí” iad an bheirt agus nach raibh ach cúig nó sé theagmhálacha rómánsúla acu le linn cúpla mí. Dúirt Schofield, áfach, gur “earráid thromchúiseach a bhí sa scéal”. Ardaíodh ceisteanna faoin dóigh ar láimhseáil ITV an cás fosta, maidir le cé mhéad eolas a bhí ag ceannairí an chainéil faoin scéal, agus an ndeachaigh imscrúdú an chainéil féin fada go leor. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS laghduithe astuithe - reductions in emissions an Ghníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil - the Environmental Protection Agency gunna macasamhlach - replica gun arm tine - firearm earráid thromchúiseach - a grave mistake imscrúdú - investigation

3 Meitheamh 2023 (Dún na nGall)

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an seachtú lá is fiche de mhí na Bealtaine. Is mise Oisín Mac Conamhna.  Thosaigh céim na ngrúpaí i gcraobh peile na hÉireann an deireadh seachtaine seo caite. D’éirigh go han-mhaith leis na foirne Connachtacha. Bhí Maigh Eo i bhfad róláidir do Chiarraí i gCill Áirne, nuair a chuir siad deireadh leis an tsraith cluichí gan chailleadh sa bhaile is faide i stair Chumann Lúthchleas Gael. Níor buaileadh Ciarraí sa chraobh i gCill Áirne le naoi gcluiche is tríocha, ó bhí 1995 ann, go dtí gur chuir Maigh Eo faoi smacht iad an Satharn seo caite. Bhí an lámh in uachtar ag Gaillimh thar Thír Eoghain freisin, agus chríochnaigh Sligeach ar comhscór le Cill Dara. Tá neart cluichí le himirt an deireadh seachtaine seo, agus beidh Ros Comáin ag súil le caighdeán ard neamhbhuailte na bhfoirne Connachtacha a choimeád ar siúl, agus iad ag imirt i gcoinne Bhaile Átha Cliath.  I Stáit Aontaithe Mheiriceá, chaith Ron DeSantis, gobharnóir Florida, a hata san áireamh i dtoghchán tosaigh an Pháirtí Phobhlachtánaigh chun iarrthóir uachtaránach a roghnú. Bhí sé ag iarraidh an fógra a dhéanamh beo ar Twitter, le chéile le Elon Musk, acht do rinne fadhbanna móra teicniúla praiseach de. D’éirigh príomhinnealtór Twitter as a phost an lá dá gcionn. Tá leathnú cearta gunna, maoiniú a bhaint de scéimeanna éagsúlachta agus cosc ar leabhair áirithe luaite ag DeSantis mar pholasaithe dá chlár rialtais, rud a rinne laoch de i measc na gcoimeádach agus bithiúnach i measc forásaithe.  I Londain an deireadh seachtaine seo, tá an Ghaeltacht Cois Tamaise ar siúl arís. Is é an t-imeacht is mó le Conradh na Gaeilge i Londain i rith na bliana, agus thart ar caoga Gaeilgóirí ag freastal air. Thosaigh an deireadh seachtaine le PopUp Gaeltacht aréir, agus tá dianchúrsaí Gaeilge ar siúl ar trí leibhéil ar an Satharn agus ar an Domhnach. Imeachtaí eile ar siúl ná ceardlann amhránaíocht ar an tsean-nós, agus siúlóid Ghaelach in Westminster. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS céim na ngrúpaí - the group stage an lámh in uachtar - the upper hand toghchán tosaigh - primary election scéimeanna éagsúlachta - diversity schemes dianchúrsaí Gaeilge - intensive courses in Irish amhránaíocht ar an tsean-nós - sean-nós singing

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an seachtú lá is fiche de mhí na Bealtaine. Is mise Oisín Mac Conamhna. Thosaigh céim na ngrúpaí i gcraobh peile na hÉireann an deireadh seachtaine seo caite. D’éirigh go han-mhaith leis na foirne Connachtacha. Bhí Maigh Eo i bhfad róláidir do Chiarraí i gCill Áirne, nuair a chuir siad deireadh leis an tsraith cluichí gan chailleadh sa bhaile is faide i stair Chumann Lúthchleas Gael. Níor buaileadh Ciarraí sa chraobh i gCill Áirne le naoi gcluiche is tríocha, ó bhí 1995 ann, go dtí gur chuir Maigh Eo faoi smacht iad an Satharn seo caite. Bhí an lámh in uachtar ag Gaillimh thar Thír Eoghain freisin, agus chríochnaigh Sligeach ar comhscór le Cill Dara. Tá neart cluichí le himirt an deireadh seachtaine seo, agus beidh Ros Comáin ag súil le caighdeán ard neamhbhuailte na bhfoirne Connachtacha a choimeád ar siúl, agus iad ag imirt i gcoinne Bhaile Átha Cliath. I Stáit Aontaithe Mheiriceá, chaith Ron DeSantis, gobharnóir Florida, a hata san áireamh i dtoghchán tosaigh an Pháirtí Phobhlachtánaigh chun iarrthóir uachtaránach a roghnú. Bhí sé ag iarraidh an fógra a dhéanamh beo ar Twitter, le chéile le Elon Musk, acht do rinne fadhbanna móra teicniúla praiseach de. D’éirigh príomhinnealtór Twitter as a phost an lá dá gcionn. Tá leathnú cearta gunna, maoiniú a bhaint de scéimeanna éagsúlachta agus cosc ar leabhair áirithe luaite ag DeSantis mar pholasaithe dá chlár rialtais, rud a rinne laoch de i measc na gcoimeádach agus bithiúnach i measc forásaithe. I Londain an deireadh seachtaine seo, tá an Ghaeltacht Cois Tamaise ar siúl arís. Is é an t-imeacht is mó le Conradh na Gaeilge i Londain i rith na bliana, agus thart ar caoga Gaeilgóirí ag freastal air. Thosaigh an deireadh seachtaine le PopUp Gaeltacht aréir, agus tá dianchúrsaí Gaeilge ar siúl ar trí leibhéil ar an Satharn agus ar an Domhnach. Imeachtaí eile ar siúl ná ceardlann amhránaíocht ar an tsean-nós, agus siúlóid Ghaelach in Westminster. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS céim na ngrúpaí - the group stage an lámh in uachtar - the upper hand toghchán tosaigh - primary election scéimeanna éagsúlachta - diversity schemes dianchúrsaí Gaeilge - intensive courses in Irish amhránaíocht ar an tsean-nós - sean-nós singing

27 Bealtaine 2023 (Maigh Eo)

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an fichiú lá de mhí na Bealtaine. Is mise Liam Ó Brádaigh.  Eisíodh tuairiscí contrártha faoi na ceathrar leanaí, leanbh de aon mhí dhéag d'aois san áireamh, atá ar strae i bhforaois bháistí na hAmasóine na Colóime tar éis timpiste eitleáin níos mó ná coicís ó shin. D’fhógraigh an tUachtarán Gustavo Petro ar Twitter gur thángthas ar na leanaí tar éis “dianiarrachtaí cuardaigh” ag an arm, ach d'eisigh sé ráiteas eile cúpla uair an chloig ina dhiaidh sin ag rá nach raibh an tuairisc daingnithe. Tá níos mó ná 100 saighdiúir, trí héileacaptar agus madraí bolaíochta imscartha ag na húdaráis chun cuardach a dhéanamh ar na leanaí a bhí ag taisteal in eitleán ar an chéad lá de mhí naBealtaine, nuair a thuairt sé, agus maraíodh triúr daoine fásta ar bord. Creideann tarrthálaithe go raibh na leanaí dúchasacha —13, 9, 4 agus 11 mí d’aois—ag fánaíocht tríd an dufair i réigiún theas Caqueta ó tharla an timpiste.   Tá Ollscoil Oxford chun an t-ainm Sackler a bhaint óna foirgnimh mar gheall ar an mbaint atá ag an teaghlach leis an ngéarchéim codlaidíneach i Stáit Aontaithe Mheiriceá.  Agus iad ag leanúint d’institiúidí eile ar fud an domhain, chinn an ollscoil Leabharlann Sackler a athainmniú agus tá gailearaithe agus poist foirne ag Músaem Ashmolean á n-athainmniú tar éis athbhreithniú a dhéanamh ar na naisc. Tá an teaghlach Sackler ceangailte le Purdue Pharma, déantóir an phianmhúcháin OxyContin atá buailte le cásanna dlí sna Stáit Aontaithe.  Tá imní ar Chomhairle Inimircigh na hÉireann faoi shábháilteacht iarrthóirí tearmainn tar éis ionsaí ar champa garbh sráide i mBaile Átha Cliath an deireadh seachtaine seo caite, a dúirt an Príomhfheidhmeannach. Thug Brian Killoran foláireamh go gcaithfidh gardaí agus údaráis eile díriú orthu siúd ar an eite fhíordheis atá ag iarraidh mífháisnéis a scaipeadh agus foréigean a spreagadh. De réir figiúirí oifigiúla, tá 502 teifeach ina gcodladh amuigh faoin aer. D’fhógair an tAire Lánpháirtíochta O’Gorman tráthnóna inné go mbeadh trí ionad lóistín breise le cur ar fáil i mBaile Átha Cliath. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS madraí bolaíochta - sniffer dogs dufair - jungle géarchéim codlaidíneach - opiate crisis pianmhúchán - painkiller iarrthóirí tearmainn - asylum seekers mífháisnéis - misinformation

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an fichiú lá de mhí na Bealtaine. Is mise Liam Ó Brádaigh. Eisíodh tuairiscí contrártha faoi na ceathrar leanaí, leanbh de aon mhí dhéag d'aois san áireamh, atá ar strae i bhforaois bháistí na hAmasóine na Colóime tar éis timpiste eitleáin níos mó ná coicís ó shin. D’fhógraigh an tUachtarán Gustavo Petro ar Twitter gur thángthas ar na leanaí tar éis “dianiarrachtaí cuardaigh” ag an arm, ach d'eisigh sé ráiteas eile cúpla uair an chloig ina dhiaidh sin ag rá nach raibh an tuairisc daingnithe. Tá níos mó ná 100 saighdiúir, trí héileacaptar agus madraí bolaíochta imscartha ag na húdaráis chun cuardach a dhéanamh ar na leanaí a bhí ag taisteal in eitleán ar an chéad lá de mhí naBealtaine, nuair a thuairt sé, agus maraíodh triúr daoine fásta ar bord. Creideann tarrthálaithe go raibh na leanaí dúchasacha —13, 9, 4 agus 11 mí d’aois—ag fánaíocht tríd an dufair i réigiún theas Caqueta ó tharla an timpiste.  Tá Ollscoil Oxford chun an t-ainm Sackler a bhaint óna foirgnimh mar gheall ar an mbaint atá ag an teaghlach leis an ngéarchéim codlaidíneach i Stáit Aontaithe Mheiriceá.  Agus iad ag leanúint d’institiúidí eile ar fud an domhain, chinn an ollscoil Leabharlann Sackler a athainmniú agus tá gailearaithe agus poist foirne ag Músaem Ashmolean á n-athainmniú tar éis athbhreithniú a dhéanamh ar na naisc. Tá an teaghlach Sackler ceangailte le Purdue Pharma, déantóir an phianmhúcháin OxyContin atá buailte le cásanna dlí sna Stáit Aontaithe. Tá imní ar Chomhairle Inimircigh na hÉireann faoi shábháilteacht iarrthóirí tearmainn tar éis ionsaí ar champa garbh sráide i mBaile Átha Cliath an deireadh seachtaine seo caite, a dúirt an Príomhfheidhmeannach. Thug Brian Killoran foláireamh go gcaithfidh gardaí agus údaráis eile díriú orthu siúd ar an eite fhíordheis atá ag iarraidh mífháisnéis a scaipeadh agus foréigean a spreagadh. De réir figiúirí oifigiúla, tá 502 teifeach ina gcodladh amuigh faoin aer. D’fhógair an tAire Lánpháirtíochta O’Gorman tráthnóna inné go mbeadh trí ionad lóistín breise le cur ar fáil i mBaile Átha Cliath. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS madraí bolaíochta - sniffer dogs dufair - jungle géarchéim codlaidíneach - opiate crisis pianmhúchán - painkiller iarrthóirí tearmainn - asylum seekers mífháisnéis - misinformation

20 Bealtaine 2023 (Baile Átha Cliath)

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Dé Máirt, fuair giúire i Nua-Eabhrac go ndearna iar-uachtarán na Stát Aontaithe Donald Trump mí-úsáid ghnéis ar an iriseoir E Jean Carroll seacht mbliana is fiche ó shin. Os rud é gur cás sibhialta a bhí ann, gearradh píonós $5m ar Trump ach ní sheolfar go príosún é. Dúirt Carroll go raibh náire uirthi agus gur chaill sí a post mar gheall ar an éigniú agus gur spreag an feachtas #metoo í chun a scéal a insint. Bhí Trump i láthair ag imeacht de chuid CNN oíche Dé Céadaoin, inar mhaígh sé gurb iad cúrsaí polaitíochta ba chúis leis an triail, agus gur goideadh vótaí sa toghchán uachtaránachta in 2020. In ainneoin na bhfadhbanna dlí atá Trump, meastar go bhfuil a lán leantóirí aige i measc na vótálaithe, agus go bhfuil seans ann go mbainfidh sé an chéad toghchán eile in 2024. Tá eolaithe atá ag obair san Elvéis agus san Artach i ndiaidh teacht ar mhiocróib atá ábalta plaistic a dhíleá ag teocht íseal. Táthar eolach ar neart miocrób a bhriseann plaistic anuas ag teocht os ceann 30 céim cheana féin, ach baineann costas ard agus truailliú leis an chleachtas sin mar gheall ar an teas a bheadh de dhíth. Fuarthas roinnt baictéar agus fungas a dhíleánn plaistic ag 15 chéim celsius. Tá plaistic ar cheann de na truailleáin is coitianta ar domhan, agus deirtear go bhfuil plaistic le fáil sa bhia a itheann muid, san uisce a ólann muid agus mar sin inár gcorp féin. Is cosúil gurb é láithreoir teilifíse agus fear grinn Patrick Kielty rogha na coitiantachta don ról an láithreora ar The Late Late Show, an clár teilifíse is cáiliúla de chuid RTÉ. Tá Ryan Tubridy, a thosaigh ar an seó i 2009, chun éirí as ag deireadh na míosa seo, agus tá daoine mór le rá ar nós Claire Byrne agus Miriam O'Callaghan tar éis rá go poiblí nach nglacfaidh siadsan leis an phost. Cuireadh tús leis an chlár cainte sa bhliain 1962, agus bhí Gay Byrne ina óstach ón am sin go dtí 1999. Chaith Pat Kenny deich mbliana sa ról sular tháinig Tubridy isteach. Is as an Dún ó dhúchas do Kielty, agus maraíodh a athair le linn na dTrioblóidí sna Sé Chontae, agus meastar go mbeadh sé in ann dul i ngleic le topaicí tromchúiseacha chomh maith le hábhair éadroma. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS mí-úsáid ghnéis - sexual abuse éigniú - rape díleá - digest truailleán - pollutant rogha na coitiantachta - front runner topaicí tromchúiseacha - serious topics

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Dé Máirt, fuair giúire i Nua-Eabhrac go ndearna iar-uachtarán na Stát Aontaithe Donald Trump mí-úsáid ghnéis ar an iriseoir E Jean Carroll seacht mbliana is fiche ó shin. Os rud é gur cás sibhialta a bhí ann, gearradh píonós $5m ar Trump ach ní sheolfar go príosún é. Dúirt Carroll go raibh náire uirthi agus gur chaill sí a post mar gheall ar an éigniú agus gur spreag an feachtas #metoo í chun a scéal a insint. Bhí Trump i láthair ag imeacht de chuid CNN oíche Dé Céadaoin, inar mhaígh sé gurb iad cúrsaí polaitíochta ba chúis leis an triail, agus gur goideadh vótaí sa toghchán uachtaránachta in 2020. In ainneoin na bhfadhbanna dlí atá Trump, meastar go bhfuil a lán leantóirí aige i measc na vótálaithe, agus go bhfuil seans ann go mbainfidh sé an chéad toghchán eile in 2024. Tá eolaithe atá ag obair san Elvéis agus san Artach i ndiaidh teacht ar mhiocróib atá ábalta plaistic a dhíleá ag teocht íseal. Táthar eolach ar neart miocrób a bhriseann plaistic anuas ag teocht os ceann 30 céim cheana féin, ach baineann costas ard agus truailliú leis an chleachtas sin mar gheall ar an teas a bheadh de dhíth. Fuarthas roinnt baictéar agus fungas a dhíleánn plaistic ag 15 chéim celsius. Tá plaistic ar cheann de na truailleáin is coitianta ar domhan, agus deirtear go bhfuil plaistic le fáil sa bhia a itheann muid, san uisce a ólann muid agus mar sin inár gcorp féin. Is cosúil gurb é láithreoir teilifíse agus fear grinn Patrick Kielty rogha na coitiantachta don ról an láithreora ar The Late Late Show, an clár teilifíse is cáiliúla de chuid RTÉ. Tá Ryan Tubridy, a thosaigh ar an seó i 2009, chun éirí as ag deireadh na míosa seo, agus tá daoine mór le rá ar nós Claire Byrne agus Miriam O'Callaghan tar éis rá go poiblí nach nglacfaidh siadsan leis an phost. Cuireadh tús leis an chlár cainte sa bhliain 1962, agus bhí Gay Byrne ina óstach ón am sin go dtí 1999. Chaith Pat Kenny deich mbliana sa ról sular tháinig Tubridy isteach. Is as an Dún ó dhúchas do Kielty, agus maraíodh a athair le linn na dTrioblóidí sna Sé Chontae, agus meastar go mbeadh sé in ann dul i ngleic le topaicí tromchúiseacha chomh maith le hábhair éadroma. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS mí-úsáid ghnéis - sexual abuse éigniú - rape díleá - digest truailleán - pollutant rogha na coitiantachta - front runner topaicí tromchúiseacha - serious topics

13 Bealtaine 2023 (Tír Eoghain)

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an séú lá de mhí na Bealtaine. Is mise Niall Ó Cuileagáin. Tá an Ríocht Aontaithe ag ullmhú don Chorónú an tseachtain seo. Maidin Dé Sathairn, ag a 11 a chlog, rachaidh Séarlas III go Mainistir Westminster don searmanas. Is searmanas reiligiúnach é agus beidh cúig chéim san imeacht. Ar dtús, cuirfear ola ungtha agus coróin ar Shéarlas agus ansin suífidh sé ar an ríchathaoir. Déanfar banríon de Camilla ag an ócáid chéanna. Beidh Michelle O’Neill, leascheannaire Shinn Féin, ag freastal ar an gCorónú. Cé gur poblachtach í, dúirt sí gur ócáid thábhachtach í do roinnt daoine in Éirinn. Beidh an Ghaeilge le cloisteáil le linn an tsearmanais, chomh maith le teangacha eile. Dár ndóigh, beidh na mílte ina seasamh ar dhá thaobh na sráide don mhórsiúl tar éis an tsearmanais ach níl gach duine sa Bhreatain sásta leis. Mar chuid den imeacht, iarrtar ar dhaoine a ndílseacht don Rí a chur in iúl os ard le linn an imeachta. Dúirt Graham Smith, urlabhraí don eagraíocht “Republic”, gur cheart don Rí a dhílseacht a léiriú don phobal. Cháin Smith an costas a bhaineann leis an ócáid freisin—níos mó ná £100 milliún go dtí seo.Tá Rialtas na Rúise ag maíomh go ndearna an Úcráin iarracht Vladamir Putin a mharú le dróin oíche Dé Máirt. De réir na Rúiseach, sheol na hÚcráinigh dhá dhrón go dtí an Chreimil i Moscó, an áit ina mbíonn Putin ina chónaí de ghnáth, ach d’éirigh leo iad a chur ó maith sula ndearna siad aon damáiste. Shéan na hÚcráinigh gach rud a bhí á mhaíomh ag na Rúisigh agus dúirt an tUachtarán Zelensky nach raibh siad ag troid in éadan na Rúiseach ach amháin ar fhód na hÚcráine. Tá sé á mhaíomh ag cúpla saineolaí gurb iad na Rúisigh féin a d'eagraigh an t-ionsaí chun an aird a bhaint den chogadh agus den easpa ratha faoi láthair. De ghnáth tarlaíonn Paráid na Bealtaine sa Rúis ag an am seo den bhliain, ach chuir Putin go leor paráidí ar ceal i mbliana.D’éirigh Geoffrey Hinton, ar a dtugtar ceannródaí na hintleachta saorga, as a phost in Google an tseachtain seo caite. Dúirt Hinton go bhfuil eagla air anois mar gheall ar an ndul chun cinn atá ag tarlú san intleacht shaorga faoi láthair. Rinne Hinton taighde faoi líonra néarach domhainfhoghlama, taighde atá thar a bheith tábhachtach don chóras ChatGPT, mar shampla. Tá líonraí néaracha cosúil leis an inchinn atá againn go léir agus de réir Hinton, tá na líonraí seo beagnach chomh cliste linne anois. Dúirt Hinton go bhfuil sé buartha faoi cad a tharlódh dá gcinnfeadh deachtóirí an intleacht shaorga a úsáid. Tá an intleacht shaorga go mór sa nuacht faoi láthair – i mí an Mhárta, shínigh go leor daoine sa réimse litir oscailte inar mhol siad stop a chur ar an bhforbairt chun go mbeimis in ann fearais sábháilteachta a chruthú ar dtús. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS ola ungtha - anointing oil dílseacht - loyalty a chur ó maith - to put out of use easpa ratha - lack of success ceannródaí na hintleachta saorga - pioneer of artificial intelligence líonra néarach domhainfhoghlama - deep learning neural network deachtóirí - dictators

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an séú lá de mhí na Bealtaine. Is mise Niall Ó Cuileagáin. Tá an Ríocht Aontaithe ag ullmhú don Chorónú an tseachtain seo. Maidin Dé Sathairn, ag a 11 a chlog, rachaidh Séarlas III go Mainistir Westminster don searmanas. Is searmanas reiligiúnach é agus beidh cúig chéim san imeacht. Ar dtús, cuirfear ola ungtha agus coróin ar Shéarlas agus ansin suífidh sé ar an ríchathaoir. Déanfar banríon de Camilla ag an ócáid chéanna. Beidh Michelle O’Neill, leascheannaire Shinn Féin, ag freastal ar an gCorónú. Cé gur poblachtach í, dúirt sí gur ócáid thábhachtach í do roinnt daoine in Éirinn. Beidh an Ghaeilge le cloisteáil le linn an tsearmanais, chomh maith le teangacha eile. Dár ndóigh, beidh na mílte ina seasamh ar dhá thaobh na sráide don mhórsiúl tar éis an tsearmanais ach níl gach duine sa Bhreatain sásta leis. Mar chuid den imeacht, iarrtar ar dhaoine a ndílseacht don Rí a chur in iúl os ard le linn an imeachta. Dúirt Graham Smith, urlabhraí don eagraíocht “Republic”, gur cheart don Rí a dhílseacht a léiriú don phobal. Cháin Smith an costas a bhaineann leis an ócáid freisin—níos mó ná £100 milliún go dtí seo. Tá Rialtas na Rúise ag maíomh go ndearna an Úcráin iarracht Vladamir Putin a mharú le dróin oíche Dé Máirt. De réir na Rúiseach, sheol na hÚcráinigh dhá dhrón go dtí an Chreimil i Moscó, an áit ina mbíonn Putin ina chónaí de ghnáth, ach d’éirigh leo iad a chur ó maith sula ndearna siad aon damáiste. Shéan na hÚcráinigh gach rud a bhí á mhaíomh ag na Rúisigh agus dúirt an tUachtarán Zelensky nach raibh siad ag troid in éadan na Rúiseach ach amháin ar fhód na hÚcráine. Tá sé á mhaíomh ag cúpla saineolaí gurb iad na Rúisigh féin a d'eagraigh an t-ionsaí chun an aird a bhaint den chogadh agus den easpa ratha faoi láthair. De ghnáth tarlaíonn Paráid na Bealtaine sa Rúis ag an am seo den bhliain, ach chuir Putin go leor paráidí ar ceal i mbliana. D’éirigh Geoffrey Hinton, ar a dtugtar ceannródaí na hintleachta saorga, as a phost in Google an tseachtain seo caite. Dúirt Hinton go bhfuil eagla air anois mar gheall ar an ndul chun cinn atá ag tarlú san intleacht shaorga faoi láthair. Rinne Hinton taighde faoi líonra néarach domhainfhoghlama, taighde atá thar a bheith tábhachtach don chóras ChatGPT, mar shampla. Tá líonraí néaracha cosúil leis an inchinn atá againn go léir agus de réir Hinton, tá na líonraí seo beagnach chomh cliste linne anois. Dúirt Hinton go bhfuil sé buartha faoi cad a tharlódh dá gcinnfeadh deachtóirí an intleacht shaorga a úsáid. Tá an intleacht shaorga go mór sa nuacht faoi láthair – i mí an Mhárta, shínigh go leor daoine sa réimse litir oscailte inar mhol siad stop a chur ar an bhforbairt chun go mbeimis in ann fearais sábháilteachta a chruthú ar dtús. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS ola ungtha - anointing oil dílseacht - loyalty a chur ó maith - to put out of use easpa ratha - lack of success ceannródaí na hintleachta saorga - pioneer of artificial intelligence líonra néarach domhainfhoghlama - deep learning neural network deachtóirí - dictators

6 Bealtaine 2023 (An Clár)

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an naoú lá is fiche de mhí Aibreáin. Is mise Sibéal Dempsey. An tseachtain seo caite shocraigh Fox News cás dlí clúmhillte i gcoinne na cuideachta meaisínvótála Dominion. D'aontaigh an comhlacht nuachta seacht gcéad ochtó ocht milliún dollar a íoc, rud a chiallaíonn nach raibh ar fheidhmeannaigh shinsearacha lena n-áirítear Rupert Murdoch fianaise a thabhairt sa chúirt. Cúisíodh oifigigh Fox as an maíomh bréagach go raibh an vóta sa toghchán uachtaránachta rigeáilte i gcoinne Donald Trump, cé gur cheistigh siad féin an maíomh go príobháideach. Tháinig saincheisteanna chun cinn an tseachtain seo nuair a scaoil an t-óstach Tucker Carlson óna phost, duine de na hóstaigh is mó tóir ar Fox News a luadh sa chás. Eisíodh teachtaireachtaí ó Tucker Carlson freisin, ina ndearna an t-óstach cur síos ar chomhghleacaithe agus ar dhaoine eile lena n-áirítear comhairleoir agus aturnae Sidney Powell, ag baint úsáid as teanga gharbh. D'eisigh an rialtas pacáiste beart an tseachtain seo chun dul i ngleic leis an nganntanas tithíochta. I measc na mbeart sin bhí gealltanas ón rialtas tobhaigh forbartha a laghdú trí mhaoiniú poiblí a dhéanamh ar an gcostas a bhaineann le seirbhísí poiblí a nascadh le tithíocht nua. Cé nach bhfuil aon rud go sainráite sa phacáiste do cheannaitheoirí nua, dúirt Leo Varadkar go laghdódh na bearta, trí mhéadú ar an soláthar tithíochta, na praghsanna do cheannaitheoirí nua. Chomh maith leis sin, mhéadaigh an rialtas luach an deontais tithe folmha go caoga míle euro agus síneadh an cháilitheacht ionas gur féidir an deontas a úsáid le haghaidh réadmhaoine a úsáidtear ansin mar réadmhaoine ar cíos. Dúirt Mary Lou McDonald ó Shinn Féin nach raibh aon fhianaise ann go gcabhródh na bearta leis an bhfadhb tithíochta i ndáiríre agus nach raibh iontu ach bronntanas d’fhorbróirí tithíochta, rud a shéan an rialtas. Tá fianaise tugtha ag Ed Sheeran i gcás bradaíola ceoil, a tugadh maidir leis an amhrán ‘Let’s Get It On’ de chuid Marvin Gaye. Ba iad oidhrí Ed Townsend, a chomhscríobh an t-amhrán le Marvin Gaye, a thug an cás go dtí an chúirt. Thug Ed Sheeran fianaise gur cumadh a amhrán 'Thinking Out Loud' le linn seisiún comhoibríoch scríbhneoireachta lena chomhscríbhneoir Amy Wadge. Bhí ceoleolaí an ghearánaí ag rá go raibh na cordaí “beagnach inmhalartaithe” agus an ceoleolaí a bhí ag gníomhú do Ed Sheeran ag áitiú gur úsáideadh an seicheamh cordaí céanna i roinnt amhrán eile seachas amhrán Sheeran. Ní hé seo an chéad chás a bhain le Ed Sheeran nó Marvin Gaye. Sa bhliain fiche fiche a dó bhuaigh Sheeran cás maidir lena amhrán Shape of You. In fiche cúig déag fuair giúiré amach freisin gur sháraigh an t-amhrán 'Blurred Lines' cóipcheart an amhráin Marvin Gaye ‘Got to Give it Up’. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS dlí clúmhillte - defamation law feidhmeannaigh shinsearacha - senior executives ganntanas tithíochta - scarcity of housing réadmhaoin - property cás bradaíola ceoil - music plagiarism case oidhrí - heirs ceoleolaí - musicologist

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an naoú lá is fiche de mhí Aibreáin. Is mise Sibéal Dempsey. An tseachtain seo caite shocraigh Fox News cás dlí clúmhillte i gcoinne na cuideachta meaisínvótála Dominion. D'aontaigh an comhlacht nuachta seacht gcéad ochtó ocht milliún dollar a íoc, rud a chiallaíonn nach raibh ar fheidhmeannaigh shinsearacha lena n-áirítear Rupert Murdoch fianaise a thabhairt sa chúirt. Cúisíodh oifigigh Fox as an maíomh bréagach go raibh an vóta sa toghchán uachtaránachta rigeáilte i gcoinne Donald Trump, cé gur cheistigh siad féin an maíomh go príobháideach. Tháinig saincheisteanna chun cinn an tseachtain seo nuair a scaoil an t-óstach Tucker Carlson óna phost, duine de na hóstaigh is mó tóir ar Fox News a luadh sa chás. Eisíodh teachtaireachtaí ó Tucker Carlson freisin, ina ndearna an t-óstach cur síos ar chomhghleacaithe agus ar dhaoine eile lena n-áirítear comhairleoir agus aturnae Sidney Powell, ag baint úsáid as teanga gharbh. D'eisigh an rialtas pacáiste beart an tseachtain seo chun dul i ngleic leis an nganntanas tithíochta. I measc na mbeart sin bhí gealltanas ón rialtas tobhaigh forbartha a laghdú trí mhaoiniú poiblí a dhéanamh ar an gcostas a bhaineann le seirbhísí poiblí a nascadh le tithíocht nua. Cé nach bhfuil aon rud go sainráite sa phacáiste do cheannaitheoirí nua, dúirt Leo Varadkar go laghdódh na bearta, trí mhéadú ar an soláthar tithíochta, na praghsanna do cheannaitheoirí nua. Chomh maith leis sin, mhéadaigh an rialtas luach an deontais tithe folmha go caoga míle euro agus síneadh an cháilitheacht ionas gur féidir an deontas a úsáid le haghaidh réadmhaoine a úsáidtear ansin mar réadmhaoine ar cíos. Dúirt Mary Lou McDonald ó Shinn Féin nach raibh aon fhianaise ann go gcabhródh na bearta leis an bhfadhb tithíochta i ndáiríre agus nach raibh iontu ach bronntanas d’fhorbróirí tithíochta, rud a shéan an rialtas. Tá fianaise tugtha ag Ed Sheeran i gcás bradaíola ceoil, a tugadh maidir leis an amhrán ‘Let’s Get It On’ de chuid Marvin Gaye. Ba iad oidhrí Ed Townsend, a chomhscríobh an t-amhrán le Marvin Gaye, a thug an cás go dtí an chúirt. Thug Ed Sheeran fianaise gur cumadh a amhrán 'Thinking Out Loud' le linn seisiún comhoibríoch scríbhneoireachta lena chomhscríbhneoir Amy Wadge. Bhí ceoleolaí an ghearánaí ag rá go raibh na cordaí “beagnach inmhalartaithe” agus an ceoleolaí a bhí ag gníomhú do Ed Sheeran ag áitiú gur úsáideadh an seicheamh cordaí céanna i roinnt amhrán eile seachas amhrán Sheeran. Ní hé seo an chéad chás a bhain le Ed Sheeran nó Marvin Gaye. Sa bhliain fiche fiche a dó bhuaigh Sheeran cás maidir lena amhrán Shape of You. In fiche cúig déag fuair giúiré amach freisin gur sháraigh an t-amhrán 'Blurred Lines' cóipcheart an amhráin Marvin Gaye ‘Got to Give it Up’. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS dlí clúmhillte - defamation law feidhmeannaigh shinsearacha - senior executives ganntanas tithíochta - scarcity of housing réadmhaoin - property cás bradaíola ceoil - music plagiarism case oidhrí - heirs ceoleolaí - musicologist

29 Aibreán 2023 (Luimneach)

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an dara lá is fiche de mhí Aibreáin. Is mise Barra Mac Giolla Aoláin.Fuair an Chúirt Choirúil Speisialta Gerard Hutch neamhchiontach i ndúnmharú David Byrne, a lámhachadh in Óstán an Regency i dtuaisceart Bhaile Átha Cliath seacht mbliana ó shin. Bhí an dúnmharú mar chuid den imreas idir dronga coireachta Hutch agus Kinahan. Dúirt na breithiúna, cé go raibh fianaise sa triail le tuiscint go mb'fhéidir gur thug Gerard Hutch a bheannacht don ionsaí a eagrú, ní raibh a dhóthain fianaise ann le rá go raibh sé féin ann ar an lá go pearsanta. Ciontaíodh beirt fhear eile i gcabhrú le heagraíocht choireachta David Byrne a dhúnmharú. Sin iad Paul Murphy, tiománaí tacsaí, 61 bliain d'aois, agus Jason Bonney, tógálaí, 52 bliain. D’fhag Gerard Hutch an chúirt ina aonar agus níor fhreagair sé ceisteanna na nuachtóirí.D’áitigh iar-sheanadóir na Stát Aontaithe George Mitchell ar cheannairí an Tuiscirt chun gníomhú le “misneach agus gaois” mar a rinne a réamhtheachtaithe 25 bliain ó shin. Bhí Mitchell ag glacadh páirt san imeacht “Aontú 25” in Ollscoil na Banríona ina gceiliúradh comóradh Chomhaontú Aoine an Chéasta. Tháinig go leor de phríomhúdair an Chomhaontaithe le chéile i mBéal Feirste an tseachtain seo. Roinn iar-Phríomh-Aire Tony Blair, iar-Uachtarán Bill Clinton agus iar-Thaoiseach Bertie Ahern an stáitse le chéile. Bhí teachtaireacht shoiléir acu do na ceannairí sa tuaisceart chun oibriú go dian agus an tionól a athbhunú sna sé chontae.De réir tuairiscí, rinneadh ionsaí ar Ambasadóir an Aontais Eorpaigh go dtí an tSúdáin, an tÉireannach Aidan O'Hara, ina theach cónaithe. Tuigtear go bhfuil an taidhleoir ceart go leor ach dúirt an Tánaiste agus Aire Gnóthaí Eachtracha Micheál Martin gur "sárú mór" ar Choinhinsiún Vín a bhí san ionsai seo. Maraíodh thart ar 200 duine agus gortaíodh 1,800 go dtí seo mar thoradh ar chogaíocht idir Arm na Sudáine agus grúpa paraimíleata. Tá an chuid is mó den troid le feiceáil i bpríomhchathair na tíre Khartoum. Tá an grúpa seo míshásta leis na pleananna don aistriú ó riail mhíleachta go sibhialtacht. Ach faoi láthair tá go leor Súdánach ag lorg síochána agus cobhsaíochta. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS neamhchiontach - not guilty dronga coireachta - criminal gangs iar-sheanadóir - ex-senator misneach agus gaois - courage and wisdom taidhleoir - diplomat cobhsaíocht - stability

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an dara lá is fiche de mhí Aibreáin. Is mise Barra Mac Giolla Aoláin. Fuair an Chúirt Choirúil Speisialta Gerard Hutch neamhchiontach i ndúnmharú David Byrne, a lámhachadh in Óstán an Regency i dtuaisceart Bhaile Átha Cliath seacht mbliana ó shin. Bhí an dúnmharú mar chuid den imreas idir dronga coireachta Hutch agus Kinahan. Dúirt na breithiúna, cé go raibh fianaise sa triail le tuiscint go mb'fhéidir gur thug Gerard Hutch a bheannacht don ionsaí a eagrú, ní raibh a dhóthain fianaise ann le rá go raibh sé féin ann ar an lá go pearsanta. Ciontaíodh beirt fhear eile i gcabhrú le heagraíocht choireachta David Byrne a dhúnmharú. Sin iad Paul Murphy, tiománaí tacsaí, 61 bliain d'aois, agus Jason Bonney, tógálaí, 52 bliain. D’fhag Gerard Hutch an chúirt ina aonar agus níor fhreagair sé ceisteanna na nuachtóirí. D’áitigh iar-sheanadóir na Stát Aontaithe George Mitchell ar cheannairí an Tuiscirt chun gníomhú le “misneach agus gaois” mar a rinne a réamhtheachtaithe 25 bliain ó shin. Bhí Mitchell ag glacadh páirt san imeacht “Aontú 25” in Ollscoil na Banríona ina gceiliúradh comóradh Chomhaontú Aoine an Chéasta. Tháinig go leor de phríomhúdair an Chomhaontaithe le chéile i mBéal Feirste an tseachtain seo. Roinn iar-Phríomh-Aire Tony Blair, iar-Uachtarán Bill Clinton agus iar-Thaoiseach Bertie Ahern an stáitse le chéile. Bhí teachtaireacht shoiléir acu do na ceannairí sa tuaisceart chun oibriú go dian agus an tionól a athbhunú sna sé chontae. De réir tuairiscí, rinneadh ionsaí ar Ambasadóir an Aontais Eorpaigh go dtí an tSúdáin, an tÉireannach Aidan O'Hara, ina theach cónaithe. Tuigtear go bhfuil an taidhleoir ceart go leor ach dúirt an Tánaiste agus Aire Gnóthaí Eachtracha Micheál Martin gur "sárú mór" ar Choinhinsiún Vín a bhí san ionsai seo. Maraíodh thart ar 200 duine agus gortaíodh 1,800 go dtí seo mar thoradh ar chogaíocht idir Arm na Sudáine agus grúpa paraimíleata. Tá an chuid is mó den troid le feiceáil i bpríomhchathair na tíre Khartoum. Tá an grúpa seo míshásta leis na pleananna don aistriú ó riail mhíleachta go sibhialtacht. Ach faoi láthair tá go leor Súdánach ag lorg síochána agus cobhsaíochta. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS neamhchiontach - not guilty dronga coireachta - criminal gangs iar-sheanadóir - ex-senator misneach agus gaois - courage and wisdom taidhleoir - diplomat cobhsaíocht - stability

22 Aibreán 2023 (Ard Mhacha)

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtain, léite go mall. * Inniu an cúigiú lá déag de mhí Aibreáin. Is mise Gráinne Ní Bhrosnacháin. An tseachtain seo, thug Uachtarán na Stát Aontaithe Joe Biden cuairt ar Éirinn. Ba é an ceathrú Uachtarán ó na Stáit Aontaithe a tháinig go dtí an t-oileán. Chuaigh sé go Béal Feirste ar dtús chun ceiliúradh a dhéanamh ar Chomhaontú Aoine an Chéasta. Bhí cruinniú aige le Príomhaire Shasana Rishi Sunak agus labhair sé in Ollscoil Uladh. Chuaigh sé ar aghaidh go Cairlinn i gContae Lú, an áit a rugadh a sin-sin-seanathair Owen Finnegan, a chuaigh go dtí na Stáit Aontaithe san 1840í. Tá gaolta le Biden fós ina gcónaí ann. Chaith sé am ag siúl timpeall Dhún Dealgan agus dúirt sé gur mór an onóir é teacht ar ais go hÉirinn agus gur bhraith sé go raibh sé ar ais ag baile. Thug sé cuairt ar Uachtarán na hÉireann Micheál D. Ó hUigínn in Áras an Uachtaráin agus bhuail sé leis an Taoiseach Leo Varadkar ag Teach Farmleigh i bPáirc an Fhionnuisce. Labhair sé os comhar na bpolaiteoirí ó Dháil Éireann agus ón Seanad, agus é ag moladh an naisc leanúnaigh idir Éire agus na Stáit Aontaithe. Chríochnaigh sé an tráthnóna le fáilte oifigiúil i gCaisleán Bhaile Átha Cliath. Chaith sé an lá deireanach i gContae Mhaigh Eo. Thug sé cuairt ar Chnoc Mhuire agus ar Bhéal an Átha, an áit a rugadh a sin-sin-sin-seanathair Edward Blewitt, a chuaigh go Meiriceá le linn an Ghorta Mhóir. Bhí ceolchoirm ar siúl sa bhaile leis na Coronas, The Academic agus na Chieftains ag seinm. Tháinig na mílte daoine go dtí an baile chun fáilte a chur roimhe. Labhair sé faoin nasc atá aige leis an gceantar agus lena mhuintir i mBéal an Átha i gcaitheamh na mblianta, gur chuir sé sin go mór leis an lá tábhachtach pearsanta a bhí aige in éineacht leis a chlann féin ar an turas seo.   Sa Fhrainc, tá an Chomhairle Bhunreachtúil tar éis cead a thabhairt don Uachtarán Emmanuel Macron chun an pinsin a athchóiriú le go mbeidh ar dhaoine dul ar scor ag ceithre bliana is seasca d'aois. Bhí agóid i gcoinne an athchóirithe ar siúl i bPáras agus i mbailte eile timpeall na tíre. Tá daoine ar buile leis an Uachtarán as an tslí a chuir sé an t-athchóiriú tríd ag baint úsáid as Airteagal 49.3 de Bhunreacht na Fraince gur féidir an rialtas dlí a thabhairt isteach gan vóta ó pholaiteoirí. Nuair a chuaigh an bille tríd ar dtús ar an séú lá déag de mhí an Mhárta bhailigh slua mór daoine le chéile le bheith i mbun agóide. Cuireadh isteach ar sceideal na n-eitleán, na dtraenacha agus an bhailiúcháin dramhaíola. Dúirt an tUachtarán go bhfuil air an aois scoir a ardú chun é a mhaoiniú agus go bhfuil sé riachtanach don tír. Dúirt na ceardchumainn go bhfuil slí eile chun cothromaíocht a fháil ar chóras an phinsin.  Tá bean darb ainm Beatriz Flamini 500 tar éis lá a chaitheamh ina haonar istigh i bpluais in Granada sa Spáinn, mar chuid de thurgnamh ina raibh eolaithe ag déanamh staideár agus monatóireacht uirthi. Dúirt sí nach bhfuil eolas aici ar aon rud a tharla sa saol mór ón lá a chuaigh sí isteach ann ar an aonú lá is fiche de Mhí na Samhna 2021. Chaith sí a cuid ama ag aclaíocht, ag tarraingt agus ag cniotáil caipíní. Léigh sí 60 leabhar agus d’ól sí 1000 lítear d’uisce. Bhí idir shíceolaithe, thaighdeoirí agus uaimheolaithe ag faire uirthi. Nuair a tháinig sí amach as an bpluais, dúirt sí gur chaill sí a tuiscint ar imeacht na haimsire tar éis di dhá mhí a chaitheamh sa phluais agus gur éirigh sí as comhaireamh na laethanta. An uair ba mheasa a bhí aici nuair a tháinig plá cuileog isteach á clúdach. Ach nuair a tháinig sí amach as an bpluais bhí sí sásta agus dúirt sí go raibh am iontach aici.  * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS sin-sin-seanathair - great-great-grandfather fáilte oifigiúil - official reception athchóiriú - reform bailiúchán dramhaíola - waste collection pluais - cave uaimheolaithe - speleologist plá cuileog - invasion of flies

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtain, léite go mall. * Inniu an cúigiú lá déag de mhí Aibreáin. Is mise Gráinne Ní Bhrosnacháin. An tseachtain seo, thug Uachtarán na Stát Aontaithe Joe Biden cuairt ar Éirinn. Ba é an ceathrú Uachtarán ó na Stáit Aontaithe a tháinig go dtí an t-oileán. Chuaigh sé go Béal Feirste ar dtús chun ceiliúradh a dhéanamh ar Chomhaontú Aoine an Chéasta. Bhí cruinniú aige le Príomhaire Shasana Rishi Sunak agus labhair sé in Ollscoil Uladh. Chuaigh sé ar aghaidh go Cairlinn i gContae Lú, an áit a rugadh a sin-sin-seanathair Owen Finnegan, a chuaigh go dtí na Stáit Aontaithe san 1840í. Tá gaolta le Biden fós ina gcónaí ann. Chaith sé am ag siúl timpeall Dhún Dealgan agus dúirt sé gur mór an onóir é teacht ar ais go hÉirinn agus gur bhraith sé go raibh sé ar ais ag baile. Thug sé cuairt ar Uachtarán na hÉireann Micheál D. Ó hUigínn in Áras an Uachtaráin agus bhuail sé leis an Taoiseach Leo Varadkar ag Teach Farmleigh i bPáirc an Fhionnuisce. Labhair sé os comhar na bpolaiteoirí ó Dháil Éireann agus ón Seanad, agus é ag moladh an naisc leanúnaigh idir Éire agus na Stáit Aontaithe. Chríochnaigh sé an tráthnóna le fáilte oifigiúil i gCaisleán Bhaile Átha Cliath. Chaith sé an lá deireanach i gContae Mhaigh Eo. Thug sé cuairt ar Chnoc Mhuire agus ar Bhéal an Átha, an áit a rugadh a sin-sin-sin-seanathair Edward Blewitt, a chuaigh go Meiriceá le linn an Ghorta Mhóir. Bhí ceolchoirm ar siúl sa bhaile leis na Coronas, The Academic agus na Chieftains ag seinm. Tháinig na mílte daoine go dtí an baile chun fáilte a chur roimhe. Labhair sé faoin nasc atá aige leis an gceantar agus lena mhuintir i mBéal an Átha i gcaitheamh na mblianta, gur chuir sé sin go mór leis an lá tábhachtach pearsanta a bhí aige in éineacht leis a chlann féin ar an turas seo.   Sa Fhrainc, tá an Chomhairle Bhunreachtúil tar éis cead a thabhairt don Uachtarán Emmanuel Macron chun an pinsin a athchóiriú le go mbeidh ar dhaoine dul ar scor ag ceithre bliana is seasca d'aois. Bhí agóid i gcoinne an athchóirithe ar siúl i bPáras agus i mbailte eile timpeall na tíre. Tá daoine ar buile leis an Uachtarán as an tslí a chuir sé an t-athchóiriú tríd ag baint úsáid as Airteagal 49.3 de Bhunreacht na Fraince gur féidir an rialtas dlí a thabhairt isteach gan vóta ó pholaiteoirí. Nuair a chuaigh an bille tríd ar dtús ar an séú lá déag de mhí an Mhárta bhailigh slua mór daoine le chéile le bheith i mbun agóide. Cuireadh isteach ar sceideal na n-eitleán, na dtraenacha agus an bhailiúcháin dramhaíola. Dúirt an tUachtarán go bhfuil air an aois scoir a ardú chun é a mhaoiniú agus go bhfuil sé riachtanach don tír. Dúirt na ceardchumainn go bhfuil slí eile chun cothromaíocht a fháil ar chóras an phinsin.  Tá bean darb ainm Beatriz Flamini 500 tar éis lá a chaitheamh ina haonar istigh i bpluais in Granada sa Spáinn, mar chuid de thurgnamh ina raibh eolaithe ag déanamh staideár agus monatóireacht uirthi. Dúirt sí nach bhfuil eolas aici ar aon rud a tharla sa saol mór ón lá a chuaigh sí isteach ann ar an aonú lá is fiche de Mhí na Samhna 2021. Chaith sí a cuid ama ag aclaíocht, ag tarraingt agus ag cniotáil caipíní. Léigh sí 60 leabhar agus d’ól sí 1000 lítear d’uisce. Bhí idir shíceolaithe, thaighdeoirí agus uaimheolaithe ag faire uirthi. Nuair a tháinig sí amach as an bpluais, dúirt sí gur chaill sí a tuiscint ar imeacht na haimsire tar éis di dhá mhí a chaitheamh sa phluais agus gur éirigh sí as comhaireamh na laethanta. An uair ba mheasa a bhí aici nuair a tháinig plá cuileog isteach á clúdach. Ach nuair a tháinig sí amach as an bpluais bhí sí sásta agus dúirt sí go raibh am iontach aici.  * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS sin-sin-seanathair - great-great-grandfather fáilte oifigiúil - official reception athchóiriú - reform bailiúchán dramhaíola - waste collection pluais - cave uaimheolaithe - speleologist plá cuileog - invasion of flies

15 Aibreán 2023 (Ciarraí)

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an t-ochtú lá de mhí Aibreáin. Is mise Niall Ó Siadhail. Bhí imeachtaí ar siúl ar fud Thuaisceart Éireann Dé hAoine chun comóradh a dhéanamh ar Chomhaontú Aoine an Chéasta. Síníodh an Comhaontú cúig bliana is fiche ó shin chun deireadh a chur leis na Trioblóidí, inar maraíodh trí mhíle go leith duine, agus ghlac an pobal leis an chomhaontú trí reifreann i mí na Bealtaine sa bhliain chéanna. Ba iad an DUP an páirtí mór amháin a sheas i gcoinne an chomhaontaithe ag an am sin. Beidh Uachtarán Stáit Aontaithe Mheiriceá, Joe Biden, sa réigiún an tseachtain seo ach ní thabharfaidh sé cuairt ar Stormont, os rud é nach bhfuil an Comhthionól ag feidhmiú faoi láthair. Agus é in Éirinn, rachaidh Biden go Contae Lú agus Contae Mhaigh Eo fosta, áiteanna a bhfuil gaoil aige. Deir eolaithe atá ag obair i gcomhlacht cógaisíochta go bhfuil siad muiníneach go mbeidh vacsaíní úra againn chun dul i ngleic le galair thromchúiseacha ar nós ailse agus galar croí faoin bhliain 2030. Tá clú ag an chomhlacht Moderna as an vacsaín dá gcuid i gcoinne COVID-19 agus is é an iarracht sin chun vacsaín a fhorbairt gan mhoill a spreag an dul chun cinn seo. Táthar ag súil go sábhálfar beatha na céadta míle daoine, nó b'fhéidir na milliúin. Dar leis na saineolaithe, tá infheistíocht de dhíth chun an sprioc seo a bhaint amach, agus tá baol ann nach mbeidh rialtais na hEorpa dírithe ar chúrsaí sláinte mar gheall ar an chogadh in oirthear na mór-roinne. Cuirfear tús le Craobh na hÉireann an deireadh seachtaine seo. Tosaíonn Craobh Sinsir na Peile le cluichí i Londain agus i Nua-Eabhrac, mar is gnách. Tá foireann Liatroma ag imirt trasna na dtonnta i Meiriceá, agus foireann Shligigh i bpríomhchathair Shasana. Tá struchtúr nua ar Chraobh na Peile i mbliana, agus sé chontae dhéag san iomaíocht do Chorn Mhig Uidhir - na hocht gcontae a bhainfidh áit i gcluiche ceannais na gCúigí amach, chomh maith le buaiteoirí Chorn Thailteann anuraidh, Contae na hIarmhí, agus na seacht gcontae is fearr eile, de réir thorthaí na Sraithe Náisiúnta. Imreoidh na contaetha eile do Chorn Thailteann i mbliana. Tosóidh Craobh Sinsir na hIomána i gceann coicíse. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS Comhaontú Aoine an Chéasta - Good Friday Agreement Comhthionól - Assembly comhlacht cógaisíochta - pharmaceutical company galair thromchúiseacha - serious diseases Craobh na hÉireann - All-Ireland Championship trasna na dtonnta - across the waves

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an t-ochtú lá de mhí Aibreáin. Is mise Niall Ó Siadhail. Bhí imeachtaí ar siúl ar fud Thuaisceart Éireann Dé hAoine chun comóradh a dhéanamh ar Chomhaontú Aoine an Chéasta. Síníodh an Comhaontú cúig bliana is fiche ó shin chun deireadh a chur leis na Trioblóidí, inar maraíodh trí mhíle go leith duine, agus ghlac an pobal leis an chomhaontú trí reifreann i mí na Bealtaine sa bhliain chéanna. Ba iad an DUP an páirtí mór amháin a sheas i gcoinne an chomhaontaithe ag an am sin. Beidh Uachtarán Stáit Aontaithe Mheiriceá, Joe Biden, sa réigiún an tseachtain seo ach ní thabharfaidh sé cuairt ar Stormont, os rud é nach bhfuil an Comhthionól ag feidhmiú faoi láthair. Agus é in Éirinn, rachaidh Biden go Contae Lú agus Contae Mhaigh Eo fosta, áiteanna a bhfuil gaoil aige. Deir eolaithe atá ag obair i gcomhlacht cógaisíochta go bhfuil siad muiníneach go mbeidh vacsaíní úra againn chun dul i ngleic le galair thromchúiseacha ar nós ailse agus galar croí faoin bhliain 2030. Tá clú ag an chomhlacht Moderna as an vacsaín dá gcuid i gcoinne COVID-19 agus is é an iarracht sin chun vacsaín a fhorbairt gan mhoill a spreag an dul chun cinn seo. Táthar ag súil go sábhálfar beatha na céadta míle daoine, nó b'fhéidir na milliúin. Dar leis na saineolaithe, tá infheistíocht de dhíth chun an sprioc seo a bhaint amach, agus tá baol ann nach mbeidh rialtais na hEorpa dírithe ar chúrsaí sláinte mar gheall ar an chogadh in oirthear na mór-roinne. Cuirfear tús le Craobh na hÉireann an deireadh seachtaine seo. Tosaíonn Craobh Sinsir na Peile le cluichí i Londain agus i Nua-Eabhrac, mar is gnách. Tá foireann Liatroma ag imirt trasna na dtonnta i Meiriceá, agus foireann Shligigh i bpríomhchathair Shasana. Tá struchtúr nua ar Chraobh na Peile i mbliana, agus sé chontae dhéag san iomaíocht do Chorn Mhig Uidhir - na hocht gcontae a bhainfidh áit i gcluiche ceannais na gCúigí amach, chomh maith le buaiteoirí Chorn Thailteann anuraidh, Contae na hIarmhí, agus na seacht gcontae is fearr eile, de réir thorthaí na Sraithe Náisiúnta. Imreoidh na contaetha eile do Chorn Thailteann i mbliana. Tosóidh Craobh Sinsir na hIomána i gceann coicíse. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS Comhaontú Aoine an Chéasta - Good Friday Agreement Comhthionól - Assembly comhlacht cógaisíochta - pharmaceutical company galair thromchúiseacha - serious diseases Craobh na hÉireann - All-Ireland Championship trasna na dtonnta - across the waves

8 Aibreán 2023 (Tír Eoghain)

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an t-aonú lá de mhí Aibreáin. Is mise Gwyneth Nic Aidicín Ní Loingsigh. Bhuaigh rialtas na hÉireann vóta muiníne, tar éis do Pháirtí an Lucht Oibre rún mímhuiníne a ardú, i bhfreagracht don díospóireacht maidir leis an gcosc díshealbhaithe. Bhí an díospóireacht bunaithe ar chinneadh an rialtais chun an cosc díshealbhaithe a chur i leataobh, i gcoinne rún ó Sinn Féin chun é a shíneadh go dtí mí Eanáir 2024. Lean an díospóireacht níos mó ná dhá uair an chloig agus dúirt an Ceann Comhairle go raibh iompar ‘uafásach’ ag an dá thaobh. Dúirt Páirtí an Lucht Oibre go raibh teipthe ar an rialtas maidir le tithíocht agus go bhfágfaí daoine gan dídeán mar gheall ar dheireadh an choisc. Vótáil 86 TD i bhfábhar an rialtais agus 67 ina choinne. I gcás gur chaill an rialtas an vóta, tharlódh olltogchán. Tharla agóid le linn na seachtaine lasmuigh de Theach Laighean faoi chás na Gaeilge sa chóras oideachais. Bhí daltaí, múinteoirí, agus tuismitheoirí i láthair. Tá an feachtas Gaeilge4All ag iarraidh go mbunófar coiste oibre le saineolaithe Gaeilge chun fadhb na Gaeilge sa chóras oideachais a fhreagairt. Cúpla de na gearáin a chloistear ná an cinneadh conspóideach chun páipéar a haon den Ardteist Ghaeilge a bhogadh go dtí an cúigíú bliain agus córas na ndíolúintí, a dúirt Ard-Rúnaí Chonradh na Gaeilge, Julian de Spáinn, atá imithe ‘as smacht’. Dúirt sé freisin go bhfuil 90% de mhúinteóirí míshásta le siollabais na Sraithe Sóisearaí agus go bhfuil easpa Gaelscoileanna agus Gaelcholáistí ar fud na tíre. Fuair láithreoir, fuirseoir agus draig-ríon Paul O’Grady bás Dé Céadaoin ag aois 67. Bhí cáil ar O’Grady mar an chéad draig-ríon ar theilifís príomhshrutha sa Bhreatain, ag dul ar an aer mar Lily Savage den chéad uair sna nóchaidí. Tugadh ‘ceannródaí’ uirthi agus tháinig na mílte ómós ó gach saghas duine ach go háirithe ó dhraig-ríonacha eile agus ó dhaoine ón bpobal LADTA a dúirt gur thug sí compord agus muinín dóibh a bheith compordach leo féín agus gur chruthaigh sí deiseanna d’ealaíontóiri draig eile gairm a bhaint amach. Níos déanaí sa ghairm d’éirigh O’Grady as an gcarachtar Lily Savage a dhéanamh agus rinne níos mó oibre faoina ainm féin, agus é ag tuilleadh rath agus grá an phobail arís le cláracha cosúil le ‘Paul O’Grady, For the Love of Dogs’ a lean go dtí a bhás. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS rún mímhuiníne - motion of no confidence díospóireacht - debate saineolaithe - experts díolúintí - exemptions fuirseoir - comedian ceannródaí - trailblazer

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. * Inniu an t-aonú lá de mhí Aibreáin. Is mise Gwyneth Nic Aidicín Ní Loingsigh. Bhuaigh rialtas na hÉireann vóta muiníne, tar éis do Pháirtí an Lucht Oibre rún mímhuiníne a ardú, i bhfreagracht don díospóireacht maidir leis an gcosc díshealbhaithe. Bhí an díospóireacht bunaithe ar chinneadh an rialtais chun an cosc díshealbhaithe a chur i leataobh, i gcoinne rún ó Sinn Féin chun é a shíneadh go dtí mí Eanáir 2024. Lean an díospóireacht níos mó ná dhá uair an chloig agus dúirt an Ceann Comhairle go raibh iompar ‘uafásach’ ag an dá thaobh. Dúirt Páirtí an Lucht Oibre go raibh teipthe ar an rialtas maidir le tithíocht agus go bhfágfaí daoine gan dídeán mar gheall ar dheireadh an choisc. Vótáil 86 TD i bhfábhar an rialtais agus 67 ina choinne. I gcás gur chaill an rialtas an vóta, tharlódh olltogchán. Tharla agóid le linn na seachtaine lasmuigh de Theach Laighean faoi chás na Gaeilge sa chóras oideachais. Bhí daltaí, múinteoirí, agus tuismitheoirí i láthair. Tá an feachtas Gaeilge4All ag iarraidh go mbunófar coiste oibre le saineolaithe Gaeilge chun fadhb na Gaeilge sa chóras oideachais a fhreagairt. Cúpla de na gearáin a chloistear ná an cinneadh conspóideach chun páipéar a haon den Ardteist Ghaeilge a bhogadh go dtí an cúigíú bliain agus córas na ndíolúintí, a dúirt Ard-Rúnaí Chonradh na Gaeilge, Julian de Spáinn, atá imithe ‘as smacht’. Dúirt sé freisin go bhfuil 90% de mhúinteóirí míshásta le siollabais na Sraithe Sóisearaí agus go bhfuil easpa Gaelscoileanna agus Gaelcholáistí ar fud na tíre. Fuair láithreoir, fuirseoir agus draig-ríon Paul O’Grady bás Dé Céadaoin ag aois 67. Bhí cáil ar O’Grady mar an chéad draig-ríon ar theilifís príomhshrutha sa Bhreatain, ag dul ar an aer mar Lily Savage den chéad uair sna nóchaidí. Tugadh ‘ceannródaí’ uirthi agus tháinig na mílte ómós ó gach saghas duine ach go háirithe ó dhraig-ríonacha eile agus ó dhaoine ón bpobal LADTA a dúirt gur thug sí compord agus muinín dóibh a bheith compordach leo féín agus gur chruthaigh sí deiseanna d’ealaíontóiri draig eile gairm a bhaint amach. Níos déanaí sa ghairm d’éirigh O’Grady as an gcarachtar Lily Savage a dhéanamh agus rinne níos mó oibre faoina ainm féin, agus é ag tuilleadh rath agus grá an phobail arís le cláracha cosúil le ‘Paul O’Grady, For the Love of Dogs’ a lean go dtí a bhás. * Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta. * GLUAIS rún mímhuiníne - motion of no confidence díospóireacht - debate saineolaithe - experts díolúintí - exemptions fuirseoir - comedian ceannródaí - trailblazer

1 Aibreán 2023 (Tiobraid Árann)

Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall. The week's main news stories, read slowly in Irish.

Nuacht Mhall

The best episodes for anyone looking to learn more about topics such as happiness, fulfillment, depression and psychology/mental health in general. With interviews with industry experts, personal stories of individuals, this topic has lessons applicable to everyone. Add episodes you're interested into your queue below!

Best Episodes on Mental Health, Emotions & Thoughts

The best podcast episodes on global issues affecting everyone. Covering topics such as the #metoo movement, climate change, the impact of technology and some of the biggest global issues facing us right now. For anyone interested in learning more about the world, and some of the issues we're facing, pick an episode below and start listening! Add episodes you're interested into your queue below!