Zondag overleed Mient Jan Faber en ik was het vergeten, maar mijn moeder vertelde me dat een van mijn eerste stukjes als journalist – ik was 21 – over hem ging. Zij wist het nog want we aten taart: ik kreeg er voor betaald en het stond in het legendarische Vrij Nederland! Ik was erachter gekomen dat Faber door zijn Interkerkelijk Vredesberaad op het matje was geroepen. De grote man achter de kernwapendemonstraties – 400.000 mensen in Amsterdam en later nog eens 500.000 in Den Haag – had geopperd dat het misschien toch niet zo’n slecht idee was om in ons land tijdelijk een klein aantal nieuwe kruisvluchtwapens te ‘parkeren’ als dat het uiteindelijke doel – veel minder kernwapens in Europa – kon dienen. Faber moest voortaan eerst overleggen met zijn bestuur voordat hij een interview gaf over nieuwe ideeën. Hij vertelde me dat-ie ermee kon leven. Soms moet je tijdelijk iets accepteren waar je liefst vandaag nog vanaf wilt. Het was vloeken in de kerk natuurlijk. Hans van Mierlo vreesde dat we van die kernwapens nooit meer afkwamen: je kunt ze niet on-uitvinden. En Doe Maar scoorde in die dagen een nummer 1-hit met ‘Carrière maken, voordat de bom valt.’ Het paradoxale van die bom is dat je redelijk safe bent als je ‘m bezit. Had Oekraïne hem nog gehad, dan was Poetin het land niet binnengevallen. Destijds demonstreerde ik mee in Amsterdam en Den Haag. ‘Help de kernwapens de wereld uit, om te beginnen met Nederland.’ Dat laatste vond ik een beetje raar, maar ja – je moest toch ergens beginnen? Ook hier weer een paradox: misschien is het uiteindelijk wel Ronald Reagan die het meeste voor de wereldvrede gedaan heeft. Zijn wapenwedloop putte Moskou uit, Gorbatsjov zag dat het communisme niet langer levensvatbaar was, in 1989 viel de Muur en het aantal kernwapens in Europa werd fors verminderd. In Den Haag, dicht bij de Tweede Kamer, herinnert de Laan van Reagan en Gorbatsjov daar nog aan. Een dikke veertig jaar verder zijn we weer heel erg bang voor de bom. Prominente Duitsers waarschuwen tegen het leveren aan Oekraïne van zware wapens: het kan een kernoorlog veroorzaken! Twee jaar geleden nam de Tweede Kamer een motie aan van Sjoerd Sjoerdsma van D66. Om te voorkomen dat de nieuwe Joint Strike Fighter ook in Nederland kernwapens zou dragen, moest de regering het initiatief nemen voor een ‘strategische dialoog’ tussen de Verenigde Staten en Rusland. Het was onbegonnen werk, de Russen hadden juist het zo cruciale INF-verdrag opgezegd en China moderniseerde zijn arsenaal in razend tempo. Nederland was als enige NAVO-land aanwezig bij onderhandelingen over het VN Verdrag inzake het Verbod op Kernwapens, maar stemde tegen omdat het gebruik en stationeren van kernwapens verbiedt. En de NAVO is nu eenmaal óók een kernwapenalliantie. Een motie voor een dialoog zou nu geen enkele zin hebben. It takes two to tango. En toch moet zo’n gesprek er uiteindelijk wel weer komen. Met alle paradoxen - die ook Mient Jan Faber heel goed begreep – erbij. Voordat de bom valt. Dit was de laatste column van Jaap Jansen, maar we horen hem ongetwijfeld terug op BNR en je kunt hem blijven volgen via zijn podcast Betrouwbare BronnenSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Zondag overleed Mient Jan Faber en ik was het vergeten, maar mijn moeder vertelde me dat een van mijn eerste stukjes als journalist – ik was 21 – over hem ging. Zij wist het nog want we aten taart: ik kreeg er voor betaald en het stond in het legendarische Vrij Nederland! Ik was erachter gekomen dat Faber door zijn Interkerkelijk Vredesberaad op het matje was geroepen. De grote man achter de kernwapendemonstraties – 400.000 mensen in Amsterdam en later nog eens 500.000 in Den Haag – had geopperd dat het misschien toch niet zo’n slecht idee was om in ons land tijdelijk een klein aantal nieuwe kruisvluchtwapens te ‘parkeren’ als dat het uiteindelijke doel – veel minder kernwapens in Europa – kon dienen. Faber moest voortaan eerst overleggen met zijn bestuur voordat hij een interview gaf over nieuwe ideeën. Hij vertelde me dat-ie ermee kon leven. Soms moet je tijdelijk iets accepteren waar je liefst vandaag nog vanaf wilt. Het was vloeken in de kerk natuurlijk. Hans van Mierlo vreesde dat we van die kernwapens nooit meer afkwamen: je kunt ze niet on-uitvinden. En Doe Maar scoorde in die dagen een nummer 1-hit met ‘Carrière maken, voordat de bom valt.’ Het paradoxale van die bom is dat je redelijk safe bent als je ‘m bezit. Had Oekraïne hem nog gehad, dan was Poetin het land niet binnengevallen. Destijds demonstreerde ik mee in Amsterdam en Den Haag. ‘Help de kernwapens de wereld uit, om te beginnen met Nederland.’ Dat laatste vond ik een beetje raar, maar ja – je moest toch ergens beginnen? Ook hier weer een paradox: misschien is het uiteindelijk wel Ronald Reagan die het meeste voor de wereldvrede gedaan heeft. Zijn wapenwedloop putte Moskou uit, Gorbatsjov zag dat het communisme niet langer levensvatbaar was, in 1989 viel de Muur en het aantal kernwapens in Europa werd fors verminderd. In Den Haag, dicht bij de Tweede Kamer, herinnert de Laan van Reagan en Gorbatsjov daar nog aan. Een dikke veertig jaar verder zijn we weer heel erg bang voor de bom. Prominente Duitsers waarschuwen tegen het leveren aan Oekraïne van zware wapens: het kan een kernoorlog veroorzaken! Twee jaar geleden nam de Tweede Kamer een motie aan van Sjoerd Sjoerdsma van D66. Om te voorkomen dat de nieuwe Joint Strike Fighter ook in Nederland kernwapens zou dragen, moest de regering het initiatief nemen voor een ‘strategische dialoog’ tussen de Verenigde Staten en Rusland. Het was onbegonnen werk, de Russen hadden juist het zo cruciale INF-verdrag opgezegd en China moderniseerde zijn arsenaal in razend tempo. Nederland was als enige NAVO-land aanwezig bij onderhandelingen over het VN Verdrag inzake het Verbod op Kernwapens, maar stemde tegen omdat het gebruik en stationeren van kernwapens verbiedt. En de NAVO is nu eenmaal óók een kernwapenalliantie. Een motie voor een dialoog zou nu geen enkele zin hebben. It takes two to tango. En toch moet zo’n gesprek er uiteindelijk wel weer komen. Met alle paradoxen - die ook Mient Jan Faber heel goed begreep – erbij. Voordat de bom valt. Dit was de laatste column van Jaap Jansen, maar we horen hem ongetwijfeld terug op BNR en je kunt hem blijven volgen via zijn podcast Betrouwbare BronnenSee <a href="https://omnystudio.com/listener" rel="nofollow" target="_blank">omnystudio.com/listener</a> for privacy information.

Opinie | Voordat de bom valt

In haar HJ Schoo-lezing, midden in de kabinetsformatie, verzette D66-leider Sigrid Kaag zich tegen het Haagse ‘regelen en ritselen’ en kopjes koffie drinken ‘zonder visie’. Maar afgelopen maandag begon ze samen met premier Mark Rutte met wat ze noemt ‘een bedevaart’ langs de zestien oppositiefracties. Om te praten over aanpassingen in de lopende begroting. Ze bestempelt het als ‘een oefening in verandering van de politieke cultuur’.  Een welhaast Ruttiaanse vorm van framing. Wat bijvoorbeeld Pieter Omtzigt ziet als ‘oude politiek’ – hij weigert ze dan ook te ontvangen – verkoopt Rutte nu als ‘uniek’. Volgens de premier is het ‘echt anders’ dat iedereen nu mag meepraten.  Sigrid Kaag beloofde in de verkiezingscampagne ‘nieuw leiderschap’. Een beetje à la Jimmy Carter die zich op weg naar het Witte Huis profileerde als totale buitenstaander met een moreel kompas. Toch was hij veel minder succesvol dan Lyndon B. Johnson, de president die als voormalig ‘master of the Senate’ alle achterkamertjes blind kon vinden.  Misschien dat Kaag zich inmiddels realiseert dat ‘regelen en ritselen’ ook nuttig kan zijn. Om in de politiek inhoudelijk echt iets te bereiken is overleg achter dichte deuren niet te vermijden. Toen in de kabinetsformatie tussentijds alle gespreksverslagen openbaar werden, zorgde dat voor maanden vertraging.  Geert Wilders mokt nu over ‘achterkamertjes’. Uit zijn mond een gotspe: in 2012 waren er dagenlang gesprekken met Wilders omdat de coalitie van VVD, CDA en gedoogpartner PVV het niet eens werd over de begroting. In het Catshuis - ver weg, verscholen achter hekken en bosschages. De allerachterste kamertjes van Den Haag!   Jesse Klaver van GroenLinks wekt eveneens de indruk dat achterkamers onwenselijk zijn. Hij wil een groot Kamerdebat. Dat komt er ook, maar niet op stel en sprong. Het staat gewoon op de agenda als ‘het debat over de Voorjaarsnota’, zodra die er is.   Trouwens, GroenLinks is dankzij achterkamer-overleg in beeld gekomen als potentiële regeringspartner. In 2011 werd zo een politietrainingsmissie in Afghanistan mogelijk en in 2012, toen Wilders uit het Catshuis wegliep, schoof GroenLinks meteen aan. GroenLinks, D66 en ChristenUnie onderhandelden succesvol met toenmalig minister Jan Kees de Jager.  Dat Kaag en Rutte nu hun bedevaart maken, is trouwens ook min of meer te danken aan GroenLinks. Fractievoorzitter Paul Rosenmöller organiseerde in de Senaat een meerderheid om duidelijk te maken dat het nieuwe kabinet een aantal dingen fundamenteel anders moet aanpakken. Onlangs lekte via RTL uit dat het kabinet bereid is de Eerste Kamer tegemoet te komen. Het werd meteen ontkend, maar duidelijk is: er valt – zeker voor GroenLinks en partner PvdA – wat te halen.  In het tijdelijke Tweede-Kamergebouw aan het Prinses Irenepad kun je, lopend door de wandelgangen, bijna overal naar binnen loeren. In dit voormalige ministerie heeft elke kamer ook aan de gangkant een raam. De meeste zijn inmiddels afgeplakt. En niemand heeft nog geëist dat dit weer ongedaan wordt gemaakt. Want iedereen begrijpt: buitenstaanders hoeven ook weer niet álles te zien.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

In haar HJ Schoo-lezing, midden in de kabinetsformatie, verzette D66-leider Sigrid Kaag zich tegen het Haagse ‘regelen en ritselen’ en kopjes koffie drinken ‘zonder visie’. Maar afgelopen maandag begon ze samen met premier Mark Rutte met wat ze noemt ‘een bedevaart’ langs de zestien oppositiefracties. Om te praten over aanpassingen in de lopende begroting. Ze bestempelt het als ‘een oefening in verandering van de politieke cultuur’.  Een welhaast Ruttiaanse vorm van framing. Wat bijvoorbeeld Pieter Omtzigt ziet als ‘oude politiek’ – hij weigert ze dan ook te ontvangen – verkoopt Rutte nu als ‘uniek’. Volgens de premier is het ‘echt anders’ dat iedereen nu mag meepraten.  Sigrid Kaag beloofde in de verkiezingscampagne ‘nieuw leiderschap’. Een beetje à la Jimmy Carter die zich op weg naar het Witte Huis profileerde als totale buitenstaander met een moreel kompas. Toch was hij veel minder succesvol dan Lyndon B. Johnson, de president die als voormalig ‘master of the Senate’ alle achterkamertjes blind kon vinden.  Misschien dat Kaag zich inmiddels realiseert dat ‘regelen en ritselen’ ook nuttig kan zijn. Om in de politiek inhoudelijk echt iets te bereiken is overleg achter dichte deuren niet te vermijden. Toen in de kabinetsformatie tussentijds alle gespreksverslagen openbaar werden, zorgde dat voor maanden vertraging.  Geert Wilders mokt nu over ‘achterkamertjes’. Uit zijn mond een gotspe: in 2012 waren er dagenlang gesprekken met Wilders omdat de coalitie van VVD, CDA en gedoogpartner PVV het niet eens werd over de begroting. In het Catshuis - ver weg, verscholen achter hekken en bosschages. De allerachterste kamertjes van Den Haag!   Jesse Klaver van GroenLinks wekt eveneens de indruk dat achterkamers onwenselijk zijn. Hij wil een groot Kamerdebat. Dat komt er ook, maar niet op stel en sprong. Het staat gewoon op de agenda als ‘het debat over de Voorjaarsnota’, zodra die er is.   Trouwens, GroenLinks is dankzij achterkamer-overleg in beeld gekomen als potentiële regeringspartner. In 2011 werd zo een politietrainingsmissie in Afghanistan mogelijk en in 2012, toen Wilders uit het Catshuis wegliep, schoof GroenLinks meteen aan. GroenLinks, D66 en ChristenUnie onderhandelden succesvol met toenmalig minister Jan Kees de Jager.  Dat Kaag en Rutte nu hun bedevaart maken, is trouwens ook min of meer te danken aan GroenLinks. Fractievoorzitter Paul Rosenmöller organiseerde in de Senaat een meerderheid om duidelijk te maken dat het nieuwe kabinet een aantal dingen fundamenteel anders moet aanpakken. Onlangs lekte via RTL uit dat het kabinet bereid is de Eerste Kamer tegemoet te komen. Het werd meteen ontkend, maar duidelijk is: er valt – zeker voor GroenLinks en partner PvdA – wat te halen.  In het tijdelijke Tweede-Kamergebouw aan het Prinses Irenepad kun je, lopend door de wandelgangen, bijna overal naar binnen loeren. In dit voormalige ministerie heeft elke kamer ook aan de gangkant een raam. De meeste zijn inmiddels afgeplakt. En niemand heeft nog geëist dat dit weer ongedaan wordt gemaakt. Want iedereen begrijpt: buitenstaanders hoeven ook weer niet álles te zien.  See <a href="https://omnystudio.com/listener" rel="nofollow" target="_blank">omnystudio.com/listener</a> for privacy information.

Opinie | De bedevaart van Kaag en Rutte

Vandaag vieren we in Nederland de bevrijding. Bijna niemand realiseert het zich, maar een paar dagen later, maandag 9 mei, vieren we opnieuw onze vrijheid. In 1985 besloten de Europese regeringsleiders dat we op 9 mei de Dag van Europa vieren. Precies die datum omdat op 9 mei 1950 de eerste stap werd gezet naar wat we nu kennen als de Europese Unie. In een plechtige verklaring pleitte die dag de Franse minister Robert Schuman voor het onder gezamenlijk beheer plaatsen van de Franse en Duitse productie van kolen en staal. Als Frankrijk en Duitsland, die vaak oorlog tegen elkaar hadden gevoerd, samen de middelen die je daarvoor nodig hebt produceren, zouden ze elkaar nooit meer naar het leven staan. Andere landen konden zich aansluiten en Nederland deed dit meteen. De Dag van Europa wordt in Brussel een beetje gevierd, maar verder is het alleen in Luxemburg een officiële feestdag. Nog maar een jaar of wat geleden vroegen Europese leiders zich zelfs af of je bij het publiek nog wel kunt aankomen met Europa als waarborg voor vrede. Oké, dat de EU voor economische voorspoed zorgt begrijpt iedereen – maar vrede? In Nederland vinden de meeste Kamerleden het maar onzin om in de plenaire zaal naast de nationale vlag ook de Europese te zetten. Nederland is een handelsland en de EU zorgt voor vrijhandel. Dat die vlag zoveel meer betekent wil er niet in. Twee jaar geleden zei toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok dat hij Europa belangrijk vond omdat het wijn, olijven, Franse kaas en Nederlandse snijbloemen betaalbaar maakt voor de gewone Europeaan. ‘De EU moet niet vluchten in grootse visies’, zei hij. Handel, misschien nog een paar andere samenwerkingsprojecten en dat was het dan. Hoe lui dit denken was, dringt nu pas door. Inmiddels voltrekt zich een omslag. ‘De Europese Unie moet slagvaardiger, economisch sterker, groener en veiliger worden’, schrijft minister Wopke Hoekstra in de Staat van de Unie waarover de Tweede Kamer binnenkort debatteert. Nederland moet daarbij zelfs ‘een leidende rol’ vervullen, zegt Hoekstra. Heel anders dan nog maar twee jaar geleden Stef Blok. Die kanteling zie je ook in de publieke opinie. Bij diverse opiniepeilers spreken groeiende meerderheden zich uit voor méér Europese samenwerking. De minderheid die uit de EU wil is gekrompen. Anderhalf jaar geleden wilde nog 39 procent eruit, nu 25. Met zijn oorlog in Oekraïne jaagt Vladimir Poetin dit Europese besef nog verder aan. Niet dat we nu allemaal meteen naast 5 mei ook 9 mei gaan vieren, maar die Europese vlag plaatsen naast de nationale is juist nu een extra krachtig signaal. Want Europa is zoveel meer dan kaas en snijbloemen. Europa is overleven.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Vandaag vieren we in Nederland de bevrijding. Bijna niemand realiseert het zich, maar een paar dagen later, maandag 9 mei, vieren we opnieuw onze vrijheid. In 1985 besloten de Europese regeringsleiders dat we op 9 mei de Dag van Europa vieren. Precies die datum omdat op 9 mei 1950 de eerste stap werd gezet naar wat we nu kennen als de Europese Unie. In een plechtige verklaring pleitte die dag de Franse minister Robert Schuman voor het onder gezamenlijk beheer plaatsen van de Franse en Duitse productie van kolen en staal. Als Frankrijk en Duitsland, die vaak oorlog tegen elkaar hadden gevoerd, samen de middelen die je daarvoor nodig hebt produceren, zouden ze elkaar nooit meer naar het leven staan. Andere landen konden zich aansluiten en Nederland deed dit meteen. De Dag van Europa wordt in Brussel een beetje gevierd, maar verder is het alleen in Luxemburg een officiële feestdag. Nog maar een jaar of wat geleden vroegen Europese leiders zich zelfs af of je bij het publiek nog wel kunt aankomen met Europa als waarborg voor vrede. Oké, dat de EU voor economische voorspoed zorgt begrijpt iedereen – maar vrede? In Nederland vinden de meeste Kamerleden het maar onzin om in de plenaire zaal naast de nationale vlag ook de Europese te zetten. Nederland is een handelsland en de EU zorgt voor vrijhandel. Dat die vlag zoveel meer betekent wil er niet in. Twee jaar geleden zei toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok dat hij Europa belangrijk vond omdat het wijn, olijven, Franse kaas en Nederlandse snijbloemen betaalbaar maakt voor de gewone Europeaan. ‘De EU moet niet vluchten in grootse visies’, zei hij. Handel, misschien nog een paar andere samenwerkingsprojecten en dat was het dan. Hoe lui dit denken was, dringt nu pas door. Inmiddels voltrekt zich een omslag. ‘De Europese Unie moet slagvaardiger, economisch sterker, groener en veiliger worden’, schrijft minister Wopke Hoekstra in de Staat van de Unie waarover de Tweede Kamer binnenkort debatteert. Nederland moet daarbij zelfs ‘een leidende rol’ vervullen, zegt Hoekstra. Heel anders dan nog maar twee jaar geleden Stef Blok. Die kanteling zie je ook in de publieke opinie. Bij diverse opiniepeilers spreken groeiende meerderheden zich uit voor méér Europese samenwerking. De minderheid die uit de EU wil is gekrompen. Anderhalf jaar geleden wilde nog 39 procent eruit, nu 25. Met zijn oorlog in Oekraïne jaagt Vladimir Poetin dit Europese besef nog verder aan. Niet dat we nu allemaal meteen naast 5 mei ook 9 mei gaan vieren, maar die Europese vlag plaatsen naast de nationale is juist nu een extra krachtig signaal. Want Europa is zoveel meer dan kaas en snijbloemen. Europa is overleven.See <a href="https://omnystudio.com/listener" rel="nofollow" target="_blank">omnystudio.com/listener</a> for privacy information.

Opinie | Leve onze vrijheid, leve Europa!

Alweer twintig jaar geleden kwam Pim Fortuyn om het leven door een vreselijke moord. Nog altijd hoor je af en toe het verlangen naar ‘een nieuwe Pim’. Want Pim zei het toch maar en het volk stond achter hem. Maar was Fortuyn eigenlijk wel geschikt voor de politiek? Had hij Nederland echt kunnen veranderen? Om in de politiek iets te bereiken moet je meerderheden zoeken en compromissen sluiten. Fortuyn had daar het karakter niet voor. Al jaren voordat hij op het politieke toneel verscheen, wist iedereen die hem kende: waar Pim komt, komt ruzie. Als jong redacteur van Elsevier had ik de taak elke maandag Fortuyns column, die binnenkwam per fax, in te tikken, leesbaar te maken en vooral in te korten – want hij was steevast een derde te lang. Niks aan de hand: ik schrapte waar hij zichzelf herhaalde en maakte het keurig op lengte. Later nam hoofdredacteur HJ Schoo die taak over en dreigde er af en toe geen column te verschijnen. Er ontstond al gauw gedoe als Schoo Fortuyn vragen stelde. Ze kwamen er niet uit. Fortuyn bezocht eens de redactie om zijn visie op het blad te geven. Hij slaagde erin de rustigste redacteur in tranen te krijgen. Uit het niets vuurde hij zijn pijlen op ‘m af. Waar Pim komt, komt ruzie. Het is dan ook niet verwonderlijk dat Joop den Uyl - toen Fortuyn hengelde naar een vooraanstaande rol in de PvdA – hem de deur wees met de woorden: ‘Pim, je past niet binnen onze cultuur.’ Fortuyns politieke visie door de jaren heen was verre van consistent. Zoals hij tal van partijen afliep in de hoop op een functie – van CPN tot CDA – veranderde hij ook regelmatig volledig van koers. Dan was hij neoliberaal en voorstander van zo weinig mogelijk overheidsingrijpen, dan weer moesten essentiële zaken in staatshanden. Wat is nu, na twintig jaar, zijn erfenis? De politiek is op drift geraakt en Fortuyns electoraat heeft zijn weg gevonden naar PVV, FvD en allerlei kleine partijtjes die net als Fortuyn een weinig coherente grabbelton aan opvattingen representeren. En ook Geert Wilders en Thierry Baudet kunnen niet met anderen samenwerken, dus hebben ze nogal eens last van afsplitsingen en staan ze bij de machtsvorming aan de kant. Ook andere partijen hebben delen van het Fortuyn-vocabulaire overgenomen. Net als Fortuyn gingen ze spreken van ‘islamisering’ en ze werden sceptisch over Europa. Het heeft niet geholpen: CDA en PvdA werden kleine partijen en wie kan nog uitleggen waar de VVD voor staat? Parlementaire debatten ontaarden vaak in een kermis want net als Fortuyn zeggen we wat we denken. En elke nieuwe politieke ster belooft alles geheel anders te gaan doen, waardoor teleurstelling om de hoek ligt. De Fortuynrevolte heeft heel wat teweeg gebracht, maar niet ten goede.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Alweer twintig jaar geleden kwam Pim Fortuyn om het leven door een vreselijke moord. Nog altijd hoor je af en toe het verlangen naar ‘een nieuwe Pim’. Want Pim zei het toch maar en het volk stond achter hem. Maar was Fortuyn eigenlijk wel geschikt voor de politiek? Had hij Nederland echt kunnen veranderen? Om in de politiek iets te bereiken moet je meerderheden zoeken en compromissen sluiten. Fortuyn had daar het karakter niet voor. Al jaren voordat hij op het politieke toneel verscheen, wist iedereen die hem kende: waar Pim komt, komt ruzie. Als jong redacteur van Elsevier had ik de taak elke maandag Fortuyns column, die binnenkwam per fax, in te tikken, leesbaar te maken en vooral in te korten – want hij was steevast een derde te lang. Niks aan de hand: ik schrapte waar hij zichzelf herhaalde en maakte het keurig op lengte. Later nam hoofdredacteur HJ Schoo die taak over en dreigde er af en toe geen column te verschijnen. Er ontstond al gauw gedoe als Schoo Fortuyn vragen stelde. Ze kwamen er niet uit. Fortuyn bezocht eens de redactie om zijn visie op het blad te geven. Hij slaagde erin de rustigste redacteur in tranen te krijgen. Uit het niets vuurde hij zijn pijlen op ‘m af. Waar Pim komt, komt ruzie. Het is dan ook niet verwonderlijk dat Joop den Uyl - toen Fortuyn hengelde naar een vooraanstaande rol in de PvdA – hem de deur wees met de woorden: ‘Pim, je past niet binnen onze cultuur.’ Fortuyns politieke visie door de jaren heen was verre van consistent. Zoals hij tal van partijen afliep in de hoop op een functie – van CPN tot CDA – veranderde hij ook regelmatig volledig van koers. Dan was hij neoliberaal en voorstander van zo weinig mogelijk overheidsingrijpen, dan weer moesten essentiële zaken in staatshanden. Wat is nu, na twintig jaar, zijn erfenis? De politiek is op drift geraakt en Fortuyns electoraat heeft zijn weg gevonden naar PVV, FvD en allerlei kleine partijtjes die net als Fortuyn een weinig coherente grabbelton aan opvattingen representeren. En ook Geert Wilders en Thierry Baudet kunnen niet met anderen samenwerken, dus hebben ze nogal eens last van afsplitsingen en staan ze bij de machtsvorming aan de kant. Ook andere partijen hebben delen van het Fortuyn-vocabulaire overgenomen. Net als Fortuyn gingen ze spreken van ‘islamisering’ en ze werden sceptisch over Europa. Het heeft niet geholpen: CDA en PvdA werden kleine partijen en wie kan nog uitleggen waar de VVD voor staat? Parlementaire debatten ontaarden vaak in een kermis want net als Fortuyn zeggen we wat we denken. En elke nieuwe politieke ster belooft alles geheel anders te gaan doen, waardoor teleurstelling om de hoek ligt. De Fortuynrevolte heeft heel wat teweeg gebracht, maar niet ten goede.See <a href="https://omnystudio.com/listener" rel="nofollow" target="_blank">omnystudio.com/listener</a> for privacy information.

Opinie | De erfenis van Fortuyn

Het is een sterk staaltje nieuwe bestuurscultuur van Sigrid Kaag. Drie weken geleden sloot zij een deal met Spanje. Op 4 april spraken Kaag en haar Spaanse collega af om samen een plan te bedenken voor de toekomst van de euro. Met  de geschiedenis in gedachte: ongekend. De begrotingshavik Nederland sluit vrede met de duif Spanje. Het smeden van dit soort deals is de reden dat D66 tijdens de recordformatie van vorig jaar besloot om Mark Rutte toch maar zijn vierde premierschap te gunnen. Kaag had hem het regeren onmogelijk kunnen maken. Maar ze deed het niet. Ze wilde macht. Vooral om de schade te herstellen die vorige kabinetten hadden aangericht in Europa. Jeroen Dijsselbloem en zijn in Griekenland gehate hervormingstrojka. ‘Ik kan niet al mijn geld uitgeven aan drank en vrouwen en dan om bijstand vragen’, adviseerde hij nog in zijn afscheidsinterview. Hij maakte excuses. Op Dijsselbloem volgde Wopke Hoekstra. Corona raasde over de wereld. En in Italiaanse ziekenhuizen stierven duizenden mensen een angstwekkende dood. Toen Italië om financiële hulp vroeg, herinnerde onze minister van Financiën zijn Zuid-Europese collega aan de noodzaak van economische hervormingen. Weer volgden excuses op de faux-pas. Maar het kwaad was al geschiet. Nog steeds wordt Hoekstra in Brussel kilheid verweten. Een verwijt dat met hem ook Nederland als geheel treft. Met Rutte-4 is de wind gedraaid. D66 liet in het regeerakkoord opschrijven dat Nederland voortaan een leidende rol wil in Europa. Wetend hoe cruciaal het ministerie van Financiën is voor het onderhouden van de relaties in Brussel, claimde Kaag die post voor zichzelf. Nieuw leiderschap. Een diplomaat op Financiën. Kaags verhaal is een succesverhaal. Was daar niet Frans van Drimmelen. De top-D66-er die zijn partij midden in de verkiezingscampagne een metoo-zaak bezorgde. Er kwam een onderzoek. Er kwam een rapport. Er kwam een verklaring van Kaag. (Er is niets aan de hand). Maar de bijlage – met het echte verhaal – bleef achter slot en grendel. Nu een jaar later, is de bom alsnog ontploft. De partij is in rep en roer. En waar is Kaag? Onbereikbaar. Een van de grootste problemen voor Haagse politici is het hebben van een imago waar je niet meer vanaf komt. Of ze nu willen of niet: Liliane Ploumen zal altijd de vrouw blijven die het niet aankon. Jesse Klaver altijd de man die te veel aandacht besteed aan zijn beeldvorming. Sophie Hermans altijd de assistent van Rutte. Wopke Hoekstra altijd de corpsbal. De imago-bagage van Kaag is dat ze niet ‘thuis’ is in Den Haag. Dat ze neerkijkt op het geneuzel op het Binnenhof. Toen ze nog voor de Verenigde Naties werkte, zette ze dictators als Assad het mes op de keel. En nu: als ze één keer niet komt opdagen voor een Vragenuurtje is de Kamer te klein. En zo is het ook deze week: Kaag heeft geen tijd voor de verslaggevers van de Volkskrant. Het vliegtuig naar Washington staat al klaar. Het is oorlog! Inflatie, recessie. Het IMF wacht. Het rapport over Van Drimmelen al voor de verkiezingen publiceren, kost ons de verkiezingen. Dat zullen ze wel gedacht hebben bij D66. Dus voor het hogere doel, nu maar even een partijtje lelijke politiek. Liegen dat er niets aan de hand is. Om straks, eenmaal aan de macht, eerlijke politiek te bedrijven. Kaag lijkt het Haagse spel beter te beheersen dan haar critici denken. Deze column is geschreven door Laurens Boven in plaats van Jaap Jansen.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het is een sterk staaltje nieuwe bestuurscultuur van Sigrid Kaag. Drie weken geleden sloot zij een deal met Spanje. Op 4 april spraken Kaag en haar Spaanse collega af om samen een plan te bedenken voor de toekomst van de euro. Met  de geschiedenis in gedachte: ongekend. De begrotingshavik Nederland sluit vrede met de duif Spanje. Het smeden van dit soort deals is de reden dat D66 tijdens de recordformatie van vorig jaar besloot om Mark Rutte toch maar zijn vierde premierschap te gunnen. Kaag had hem het regeren onmogelijk kunnen maken. Maar ze deed het niet. Ze wilde macht. Vooral om de schade te herstellen die vorige kabinetten hadden aangericht in Europa. Jeroen Dijsselbloem en zijn in Griekenland gehate hervormingstrojka. ‘Ik kan niet al mijn geld uitgeven aan drank en vrouwen en dan om bijstand vragen’, adviseerde hij nog in zijn afscheidsinterview. Hij maakte excuses. Op Dijsselbloem volgde Wopke Hoekstra. Corona raasde over de wereld. En in Italiaanse ziekenhuizen stierven duizenden mensen een angstwekkende dood. Toen Italië om financiële hulp vroeg, herinnerde onze minister van Financiën zijn Zuid-Europese collega aan de noodzaak van economische hervormingen. Weer volgden excuses op de faux-pas. Maar het kwaad was al geschiet. Nog steeds wordt Hoekstra in Brussel kilheid verweten. Een verwijt dat met hem ook Nederland als geheel treft. Met Rutte-4 is de wind gedraaid. D66 liet in het regeerakkoord opschrijven dat Nederland voortaan een leidende rol wil in Europa. Wetend hoe cruciaal het ministerie van Financiën is voor het onderhouden van de relaties in Brussel, claimde Kaag die post voor zichzelf. Nieuw leiderschap. Een diplomaat op Financiën. Kaags verhaal is een succesverhaal. Was daar niet Frans van Drimmelen. De top-D66-er die zijn partij midden in de verkiezingscampagne een metoo-zaak bezorgde. Er kwam een onderzoek. Er kwam een rapport. Er kwam een verklaring van Kaag. (Er is niets aan de hand). Maar de bijlage – met het echte verhaal – bleef achter slot en grendel. Nu een jaar later, is de bom alsnog ontploft. De partij is in rep en roer. En waar is Kaag? Onbereikbaar. Een van de grootste problemen voor Haagse politici is het hebben van een imago waar je niet meer vanaf komt. Of ze nu willen of niet: Liliane Ploumen zal altijd de vrouw blijven die het niet aankon. Jesse Klaver altijd de man die te veel aandacht besteed aan zijn beeldvorming. Sophie Hermans altijd de assistent van Rutte. Wopke Hoekstra altijd de corpsbal. De imago-bagage van Kaag is dat ze niet ‘thuis’ is in Den Haag. Dat ze neerkijkt op het geneuzel op het Binnenhof. Toen ze nog voor de Verenigde Naties werkte, zette ze dictators als Assad het mes op de keel. En nu: als ze één keer niet komt opdagen voor een Vragenuurtje is de Kamer te klein. En zo is het ook deze week: Kaag heeft geen tijd voor de verslaggevers van de Volkskrant. Het vliegtuig naar Washington staat al klaar. Het is oorlog! Inflatie, recessie. Het IMF wacht. Het rapport over Van Drimmelen al voor de verkiezingen publiceren, kost ons de verkiezingen. Dat zullen ze wel gedacht hebben bij D66. Dus voor het hogere doel, nu maar even een partijtje lelijke politiek. Liegen dat er niets aan de hand is. Om straks, eenmaal aan de macht, eerlijke politiek te bedrijven. Kaag lijkt het Haagse spel beter te beheersen dan haar critici denken. Deze column is geschreven door Laurens Boven in plaats van Jaap Jansen.See <a href="https://omnystudio.com/listener" rel="nofollow" target="_blank">omnystudio.com/listener</a> for privacy information.

Opinie | Waar is Kaag?

Zelden heeft een politiek leider een partij zo in verwarring gebracht als Liliane Ploumen de PvdA. 'Ik vind dat ik het niet goed genoeg kan waarmaken. En daarom treed ik terug'. Met die woorden laat ze haar partij verweesd achter. Natuurlijk: uit alle monden van PvdA-politici, en in alle appgroepen van het partijkader, klinkt respect voor Ploumen. En het is inderdaad bijzonder als een Haags politicus de conclusie trekt dat het niet meer gaat en dan zelf besluit dat het beter is om te vertrekken. Maar toch: er is meer aan de hand bij de PvdA dan een recordpoging om je zo on-Haags als mogelijk te gedragen. Want respect of niet: de timing van Ploumen komt slecht uit. Binnen de partijtop, hoor ik, dat dat respect hand in hand gaat met irritatie. Tussenpaus Ploumen was een tussenpaus. Twee maanden voor de verkiezingen van vorig jaar was ze tot leider-uit-nood gebombardeerd na het zelfgekozen vertrek van Lodewijk Asscher. Asscher was destijds woest op zijn eigen partij, omdat er onder de leden een motie van wantrouwen rondging vanwege zijn rol in de toeslagenaffaire. Na zijn vertrek, verwachtte de partij van Ploumen niets meer, maar ook niets minder, dan rustig op de winkel passen. Tot de echte opvolger van Asscher op het schild gehesen kon worden voor de verkiezingen van 2025. Nu zijn de sociaaldemocraten overvallen en nog lang niet zo ver om die nieuwe leider aan te wijzen. Voor de personen wiens namen rondgaan als Asschers’ erfgenaam, komt Ploumens vertrek minstens twee jaar te vroeg. Zo staat Marjolein Moorman op het punt haar tweede termijn als wethouder in Amsterdam te beginnen. Zij zou op zijn vroegst in een volgend kabinet kunnen indraaien als minister. Zoals Asscher dat deed in 2012. En ook Frans Timmermans zit voorlopig nog bij de Europese Commissie. Hij zou pas aan het eind van zijn termijn, in 2024, naar Den Haag kunnen overstappen. De erfenis van Ploumen is een half afgemaakte poging om met GroenLinks te fuseren. Hoe het verder moet met de linkse samenwerking is voor de sociaaldemocraten het belangrijkste dilemma in decennia. Totdat de strategische vraag is beantwoord, is het zinloos om over de inhoudelijke koers of over nieuwe leiders te spreken. In juni staat er weer een partijcongres op de rol. GroenLinks had het belangrijkste gespreksonderwerp moeten zijn. Ploumen wilde niet tot dat congres wachten. De grote vraag die blijft hangen is waarom Ploumen geen andere mogelijkheid zag dan aftreden? 'Leidend in alles', noemt ze het in haar afscheidsbrief. Dat was haar lat. En dat klinkt als wel heel streng voor zichzelf. Waarom zou de baas eigenlijk de beste moeten zijn? Het is toch niet gek om naast een chef bedrijfsvoering een team te hebben voor de creativiteit. Dus: had al die huidige en oude leiders bij elkaar gezet. Van Samsom en Asscher tot Moorman en Timmermans. En maak wat ruimte aan tafel voor GroenLinksers als Jesse Klaver, Femke Halsema, Rutger Groot-Wassink en desnoods Paul Rosenmöller. Dat was pas on-Haags geweest. Ploumen heeft die weg niet gekozen. Het had waarschijnlijk ook niet gewerkt. Te groot is de kinnesinne tussen de partijgenoten om elkaar collegiaal door een moeilijke periode te helpen. Daarover gesproken: Ook bij de PvdA is het tijd voor een nieuwe bestuurscultuur. Deze column is geschreven door Laurens Boven in plaats van Jaap Jansen.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Zelden heeft een politiek leider een partij zo in verwarring gebracht als Liliane Ploumen de PvdA. 'Ik vind dat ik het niet goed genoeg kan waarmaken. En daarom treed ik terug'. Met die woorden laat ze haar partij verweesd achter. Natuurlijk: uit alle monden van PvdA-politici, en in alle appgroepen van het partijkader, klinkt respect voor Ploumen. En het is inderdaad bijzonder als een Haags politicus de conclusie trekt dat het niet meer gaat en dan zelf besluit dat het beter is om te vertrekken. Maar toch: er is meer aan de hand bij de PvdA dan een recordpoging om je zo on-Haags als mogelijk te gedragen. Want respect of niet: de timing van Ploumen komt slecht uit. Binnen de partijtop, hoor ik, dat dat respect hand in hand gaat met irritatie. Tussenpaus Ploumen was een tussenpaus. Twee maanden voor de verkiezingen van vorig jaar was ze tot leider-uit-nood gebombardeerd na het zelfgekozen vertrek van Lodewijk Asscher. Asscher was destijds woest op zijn eigen partij, omdat er onder de leden een motie van wantrouwen rondging vanwege zijn rol in de toeslagenaffaire. Na zijn vertrek, verwachtte de partij van Ploumen niets meer, maar ook niets minder, dan rustig op de winkel passen. Tot de echte opvolger van Asscher op het schild gehesen kon worden voor de verkiezingen van 2025. Nu zijn de sociaaldemocraten overvallen en nog lang niet zo ver om die nieuwe leider aan te wijzen. Voor de personen wiens namen rondgaan als Asschers’ erfgenaam, komt Ploumens vertrek minstens twee jaar te vroeg. Zo staat Marjolein Moorman op het punt haar tweede termijn als wethouder in Amsterdam te beginnen. Zij zou op zijn vroegst in een volgend kabinet kunnen indraaien als minister. Zoals Asscher dat deed in 2012. En ook Frans Timmermans zit voorlopig nog bij de Europese Commissie. Hij zou pas aan het eind van zijn termijn, in 2024, naar Den Haag kunnen overstappen. De erfenis van Ploumen is een half afgemaakte poging om met GroenLinks te fuseren. Hoe het verder moet met de linkse samenwerking is voor de sociaaldemocraten het belangrijkste dilemma in decennia. Totdat de strategische vraag is beantwoord, is het zinloos om over de inhoudelijke koers of over nieuwe leiders te spreken. In juni staat er weer een partijcongres op de rol. GroenLinks had het belangrijkste gespreksonderwerp moeten zijn. Ploumen wilde niet tot dat congres wachten. De grote vraag die blijft hangen is waarom Ploumen geen andere mogelijkheid zag dan aftreden? 'Leidend in alles', noemt ze het in haar afscheidsbrief. Dat was haar lat. En dat klinkt als wel heel streng voor zichzelf. Waarom zou de baas eigenlijk de beste moeten zijn? Het is toch niet gek om naast een chef bedrijfsvoering een team te hebben voor de creativiteit. Dus: had al die huidige en oude leiders bij elkaar gezet. Van Samsom en Asscher tot Moorman en Timmermans. En maak wat ruimte aan tafel voor GroenLinksers als Jesse Klaver, Femke Halsema, Rutger Groot-Wassink en desnoods Paul Rosenmöller. Dat was pas on-Haags geweest. Ploumen heeft die weg niet gekozen. Het had waarschijnlijk ook niet gewerkt. Te groot is de kinnesinne tussen de partijgenoten om elkaar collegiaal door een moeilijke periode te helpen. Daarover gesproken: Ook bij de PvdA is het tijd voor een nieuwe bestuurscultuur. Deze column is geschreven door Laurens Boven in plaats van Jaap Jansen.See <a href="https://omnystudio.com/listener" rel="nofollow" target="_blank">omnystudio.com/listener</a> for privacy information.

Opinie | De tussen-tussenpaus

'Het ministerie leed aan urgentiestress. Aan de angst dat een besluit dat vandaag niet genomen wordt, leidt tot doden de volgende dag'. Ik citeer hier uit mijn eigen werk. In de zomer van 2020 schreef ik samen met mijn collega op Sophie van Leeuwen een boek over de eerste maanden van de coronapandemie. Stilte op het Binnenhof heet het. We interviewden alle hoofdrolspelers in de Haagse politiek. En natuurlijk ook Hugo de Jonge. Over de mondkapjes van Sywert van Lienden ging het niet in die gesprekken. Simpelweg omdat het schandaal van vandaag toen nog niet bekend was. Wel hadden we het over de gemoedstoestand waarin de politieke elite van Nederland verkeerde toen een virus ongecontroleerd dood en verderf zaaide. De zorg had aan alles te kort. Van hoogtechnologische beademingsapparaten tot de meest simpele wegwerpmondkapjes. Ik lees mijn eigen boek terug over de stress op de ministeries en kom een citaat tegen van Hugo de Jonge: ‘Iedere dag dat je later was, was een dag waarvan je achteraf had kunnen concluderen dat je te laat was om dingen te voorkomen.’ Vanaf kwart over tien vanochtend moet Hugo de Jonge zich in de Tweede Kamer verantwoorden voor de miljoenen die Sywert van Lienden verdiende aan een mondkapjesdeal die nooit gesloten had mogen worden. Een deal die zijn ambtenaren niet wilden, maar waarvan het de schijn heeft dat die er kwam op persoonlijk aandringen van de minister. ‘Je kunt die Sywert beter inside pissing out hebben dan oudtside pissing in’. Dat is de tekst van de app van De Jonge aan zijn ambtenaren die de Volkskrant boven water kreeg. Natuurlijk: ook al is hij geen minister van Volksgezondheid is, dan nog geldt dat De Jonge ter verantwoording geroepen worden als hij heeft gelogen. In de kern gaat het om de vraag of de tekst van de appjes die hij stuurde aan zijn ambtenaren neerkomen op een opdracht aan die ambtenaren om de deal met Sywert van Lienden te sluiten. Als het antwoord ja is, heeft De Jonge gelogen. Tegen de media en tegen het parlement. Maar als hij aannemelijk kan maken dat het niet aan zijn appjes lag dat Sywert en zijn vrienden nu multimiljonair zijn, dan niet. Toch is er nog een derde mogelijkheid hoe het debat vandaag kan aflopen. En daarvoor zijn de interviews die ik met Sophie afnam in de zomer van 2020 leerzaam. We kunnen namelijk niet uitsluiten dat het op het hoogtepunt van de eerste uitbraak helemaal niet zo’n relevante vraag was hoeveel de mondkapjes van Sywert kostten. 'Geld speelde geen rol', schreef ik in het hoofdstuk Het Ministerie van Leven en Dood dat gaat over het ministerie van De Jonge. Ik citeer: 'Het geld ging met miljoenen euro’s tegelijk het ministerie uit. De Jonge kocht in tegen de actuele marktprijzen en verkocht de spullen voor de pre-coronaprijzen door aan de ziekenhuizen. Het verschil werd gedekt met de ‘diepe zakken’ van minister Hoekstra van Financiën'. Met andere woorden: het deed er niet toe wat het kostte!    Dat mensen als Sywert van Lienden konden profiteren van die noodtoestand was niet relevant. Pijnlijk, ja. Maar niet relevant. Behalve nu, twee jaar na dato, voor de Tweede Kamer. Deze column is geschreven door Laurens Boven in plaats van Jaap Jansen.See omnystudio.com/listener for privacy information.

'Het ministerie leed aan urgentiestress. Aan de angst dat een besluit dat vandaag niet genomen wordt, leidt tot doden de volgende dag'. Ik citeer hier uit mijn eigen werk. In de zomer van 2020 schreef ik samen met mijn collega op Sophie van Leeuwen een boek over de eerste maanden van de coronapandemie. Stilte op het Binnenhof heet het. We interviewden alle hoofdrolspelers in de Haagse politiek. En natuurlijk ook Hugo de Jonge. Over de mondkapjes van Sywert van Lienden ging het niet in die gesprekken. Simpelweg omdat het schandaal van vandaag toen nog niet bekend was. Wel hadden we het over de gemoedstoestand waarin de politieke elite van Nederland verkeerde toen een virus ongecontroleerd dood en verderf zaaide. De zorg had aan alles te kort. Van hoogtechnologische beademingsapparaten tot de meest simpele wegwerpmondkapjes. Ik lees mijn eigen boek terug over de stress op de ministeries en kom een citaat tegen van Hugo de Jonge: ‘Iedere dag dat je later was, was een dag waarvan je achteraf had kunnen concluderen dat je te laat was om dingen te voorkomen.’ Vanaf kwart over tien vanochtend moet Hugo de Jonge zich in de Tweede Kamer verantwoorden voor de miljoenen die Sywert van Lienden verdiende aan een mondkapjesdeal die nooit gesloten had mogen worden. Een deal die zijn ambtenaren niet wilden, maar waarvan het de schijn heeft dat die er kwam op persoonlijk aandringen van de minister. ‘Je kunt die Sywert beter inside pissing out hebben dan oudtside pissing in’. Dat is de tekst van de app van De Jonge aan zijn ambtenaren die de Volkskrant boven water kreeg. Natuurlijk: ook al is hij geen minister van Volksgezondheid is, dan nog geldt dat De Jonge ter verantwoording geroepen worden als hij heeft gelogen. In de kern gaat het om de vraag of de tekst van de appjes die hij stuurde aan zijn ambtenaren neerkomen op een opdracht aan die ambtenaren om de deal met Sywert van Lienden te sluiten. Als het antwoord ja is, heeft De Jonge gelogen. Tegen de media en tegen het parlement. Maar als hij aannemelijk kan maken dat het niet aan zijn appjes lag dat Sywert en zijn vrienden nu multimiljonair zijn, dan niet. Toch is er nog een derde mogelijkheid hoe het debat vandaag kan aflopen. En daarvoor zijn de interviews die ik met Sophie afnam in de zomer van 2020 leerzaam. We kunnen namelijk niet uitsluiten dat het op het hoogtepunt van de eerste uitbraak helemaal niet zo’n relevante vraag was hoeveel de mondkapjes van Sywert kostten. 'Geld speelde geen rol', schreef ik in het hoofdstuk Het Ministerie van Leven en Dood dat gaat over het ministerie van De Jonge. Ik citeer: 'Het geld ging met miljoenen euro’s tegelijk het ministerie uit. De Jonge kocht in tegen de actuele marktprijzen en verkocht de spullen voor de pre-coronaprijzen door aan de ziekenhuizen. Het verschil werd gedekt met de ‘diepe zakken’ van minister Hoekstra van Financiën'. Met andere woorden: het deed er niet toe wat het kostte!    Dat mensen als Sywert van Lienden konden profiteren van die noodtoestand was niet relevant. Pijnlijk, ja. Maar niet relevant. Behalve nu, twee jaar na dato, voor de Tweede Kamer. Deze column is geschreven door Laurens Boven in plaats van Jaap Jansen.See <a href="https://omnystudio.com/listener" rel="nofollow" target="_blank">omnystudio.com/listener</a> for privacy information.

Opinie | Het ministerie van leven en dood

Robbert Dijkgraaf

Nu bijna een jaar geleden, op de eerste dag dat de nieuwe Tweede Kamer aantrad, haalde wetenschappelijk Nederland een nat pak. Letterlijk: voorzitter Pieter Duisenberg van de samenwerkende Universiteiten van Nederland liep in zijn grijze kostuum plus reddingsvest de Hofvijver in. Omringd door studenten en universitair medewerkers die, misschien wat slimmer, een duikerspak aanhadden. ‘Het water staat ons aan de lippen’, was de boodschap. Universitaire actievoerders klagen al langer dat ze erg veel uren moeten draaien met steeds meer studenten. Daardoor krijgt de universiteit per student steeds minder geld. Op de begroting van de minister van Onderwijs zou jaarlijks een miljard euro extra nodig zijn om dat te verhelpen. In het coalitieakkoord van Rutte IV kreeg het hoger onderwijs vijf miljard euro extra, te verdelen over tien jaar. De actievoerders waren blij. Maar ja: verspreid over tien jaar gaat het om een half miljard per jaar. En verdeeld over veertien universiteiten en nog veel meer hogescholen zijn dat relatief kleine bijdragen. Vorige week kwam de nieuwe minister, Robbert Dijkgraaf, bijeen met betrokken partijen uit de wetenschap. Ik mocht die sessie leiden en was benieuwd naar de uitkomst. Er moet meer lucht in het systeem, zei Dijkgraaf. Iedereen knikte. Het geld moet in zijn geheel besteed worden aan vermindering van werkdruk, opperde Casper Albers namens WO in Actie. Marcel Levi, voorzitter van NWO, de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek die jaarlijks een miljard verdeelt, herinnerde eraan dat nu slechts tien procent van de plannen kan worden gehonoreerd. Ook dat legt enorme druk op al die onderzoekers. Geef dat geld aan mij, vat ik hem even heel kort door de bocht samen – dan kunnen we voortaan een kwart van alle plannen honoreren, zoals ze in andere serieuze landen doen. ‘Maar wij dan?’, kreunden de universiteiten. Ook zij willen meer lucht. De minister knikte. Eigenlijk was hij het wel met iedereen eens. Maar ja. Gelukkig was in het coalitieakkoord al geregeld dat het Nationaal Groeifonds een groter deel van het budget mag besteden aan onderzoek. Zo kan Dijkgraaf net wat genereuzer lucht in het systeem brengen. Maar helaas! Minister Sigrid Kaag van Financiën zit in grote problemen met de spaartaks. En minister Kajsa Ollongren heeft extra geld nodig voor Defensie. In de ministerraad draaien nu alle hoofden naar Dijkgraaf. Zoals Joop den Uyl zei: ‘Regeren gaat van au!’ Voordat Dijkgraaf minister werd, was hij directeur van het Institute for Advanced Study in Princeton. Daar mocht hij op de plek waar eens Albert Einstein zat de hele dag praten over plannen voor interessant onderzoek en aan geld geen gebrek. Als minister moet hij elk spannend idee voorleggen aan het kabinet. Na zijn eerste ministerraad, in januari, zei hij meteen: ‘Ik ga mensen teleurstellen.’ Op het ministerie gaan nu lijsten rond met 40 miljoen extra hier, 20 miljoen daar en zo verder. Marcel Levi is bang dat als je het zó doet, de Rekenkamer uiteindelijk constateert: waar is al dat geld gebleven, het is verdampt! Robbert Dijkgraaf is amper drie maanden minister. Zou hij al terugverlangen naar Princeton?See omnystudio.com/listener for privacy information.

Nu bijna een jaar geleden, op de eerste dag dat de nieuwe Tweede Kamer aantrad, haalde wetenschappelijk Nederland een nat pak. Letterlijk: voorzitter Pieter Duisenberg van de samenwerkende Universiteiten van Nederland liep in zijn grijze kostuum plus reddingsvest de Hofvijver in. Omringd door studenten en universitair medewerkers die, misschien wat slimmer, een duikerspak aanhadden. ‘Het water staat ons aan de lippen’, was de boodschap. Universitaire actievoerders klagen al langer dat ze erg veel uren moeten draaien met steeds meer studenten. Daardoor krijgt de universiteit per student steeds minder geld. Op de begroting van de minister van Onderwijs zou jaarlijks een miljard euro extra nodig zijn om dat te verhelpen. In het coalitieakkoord van Rutte IV kreeg het hoger onderwijs vijf miljard euro extra, te verdelen over tien jaar. De actievoerders waren blij. Maar ja: verspreid over tien jaar gaat het om een half miljard per jaar. En verdeeld over veertien universiteiten en nog veel meer hogescholen zijn dat relatief kleine bijdragen. Vorige week kwam de nieuwe minister, Robbert Dijkgraaf, bijeen met betrokken partijen uit de wetenschap. Ik mocht die sessie leiden en was benieuwd naar de uitkomst. Er moet meer lucht in het systeem, zei Dijkgraaf. Iedereen knikte. Het geld moet in zijn geheel besteed worden aan vermindering van werkdruk, opperde Casper Albers namens WO in Actie. Marcel Levi, voorzitter van NWO, de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek die jaarlijks een miljard verdeelt, herinnerde eraan dat nu slechts tien procent van de plannen kan worden gehonoreerd. Ook dat legt enorme druk op al die onderzoekers. Geef dat geld aan mij, vat ik hem even heel kort door de bocht samen – dan kunnen we voortaan een kwart van alle plannen honoreren, zoals ze in andere serieuze landen doen. ‘Maar wij dan?’, kreunden de universiteiten. Ook zij willen meer lucht. De minister knikte. Eigenlijk was hij het wel met iedereen eens. Maar ja. Gelukkig was in het coalitieakkoord al geregeld dat het Nationaal Groeifonds een groter deel van het budget mag besteden aan onderzoek. Zo kan Dijkgraaf net wat genereuzer lucht in het systeem brengen. Maar helaas! Minister Sigrid Kaag van Financiën zit in grote problemen met de spaartaks. En minister Kajsa Ollongren heeft extra geld nodig voor Defensie. In de ministerraad draaien nu alle hoofden naar Dijkgraaf. Zoals Joop den Uyl zei: ‘Regeren gaat van au!’ Voordat Dijkgraaf minister werd, was hij directeur van het Institute for Advanced Study in Princeton. Daar mocht hij op de plek waar eens Albert Einstein zat de hele dag praten over plannen voor interessant onderzoek en aan geld geen gebrek. Als minister moet hij elk spannend idee voorleggen aan het kabinet. Na zijn eerste ministerraad, in januari, zei hij meteen: ‘Ik ga mensen teleurstellen.’ Op het ministerie gaan nu lijsten rond met 40 miljoen extra hier, 20 miljoen daar en zo verder. Marcel Levi is bang dat als je het zó doet, de Rekenkamer uiteindelijk constateert: waar is al dat geld gebleven, het is verdampt! Robbert Dijkgraaf is amper drie maanden minister. Zou hij al terugverlangen naar Princeton?See <a href="https://omnystudio.com/listener" rel="nofollow" target="_blank">omnystudio.com/listener</a> for privacy information.

Opinie | Robbert Dijkgraaf gaat teleurstellen

Toen de Europese Commissie bij haar aantreden eind 2019 uitsprak ‘een geopolitieke Commissie’ te willen zijn, werd er in Nederland gefronst. De Europese Unie is economisch een reus, maar politiek een dwerg. Maar Donald Trump leerde ons dat we niet altijd van de Verenigde Staten op aan kunnen. Corona vertelde ons dat het best handig is als we zelf de spullen kunnen maken die we nodig hebben – zeker in crisistijd. En klimaat- en energiebeleid kan alleen maar samen. Twee jaar na de komst van de Commissie van Ursula von der Leyen, sloot ons land aan. Alle aarzeling was verdwenen. ‘Nederland neemt een leidende rol om de EU slagvaardiger, economisch sterker, groener en veiliger te maken’, schreef Rutte IV in het coalitieakkoord. Strategische autonomie is belangrijk en in het Europese buitenlandbeleid wil Nederland zelfs op veel punten het nationale vetorecht afschaffen. Kort daarna viel Poetin Oekraïne binnen, beleefde Duitsland zijn ‘Zeitenwende’ en wij allemaal een ‘Europawende’. We kunnen niet meer leven van het vredesdividend van na de val van de Muur en zullen fors moeten investeren in defensie. Europese defensie, uiteraard in samenwerking met en ter versterking van de NAVO. Deze week reist Mark Rutte Europa door. Naar onze troepen in Litouwen, naar Oekraïense vluchtelingen in Polen en naar Turkije, dat plotseling een sleutelrol heeft in de verhouding met Rusland. Alle ruzies zijn vergeten. Vandaag is Rutte in Brussel bij de NAVO-top en daarna de EU-top, waar hij ook met de Amerikaanse president Joe Biden overlegt. De leidende Europese rol uit het coalitieakkoord in praktijk. Intussen houdt de Tweede Kamer met elke minister hoofdlijnendebatten. Dat is mooi maar nu niet meer adequaat. Er is wel degelijk reden om met het kabinet als geheel piketpaaltjes te slaan, zoals Jesse Klaver van GroenLinks deze week vergeefs vroeg. Het coalitieakkoord, met al zijn ambities, is nu – na drie maanden – alweer verouderd. Zo stonden die stevige Europa-zinnen in het laatste hoofdstuk en onder de kop ‘Internationaal’. Maar Europa is binnenland geworden. Vrijwel elk beleidsterrein hangt samen met wat we in Europa besluiten. En dat dan als laatste hoofdstuk – da’s een beetje raar. Ook het hoofdstuk over klimaat en energie moet herschreven worden, het hoofdstuk over veiligheid, over arbeidsmarkt en inkomen – eigenlijk alles. Er is veel te doen. In Europa en in Nederland. En een herijkt coalitieakkoord kan ervoor zorgen dat Rutte met zijn kabinet ook thuis slagvaardiger is. Over Jaap Jansen  Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen, Apple Podcast of Spotify.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Toen de Europese Commissie bij haar aantreden eind 2019 uitsprak ‘een geopolitieke Commissie’ te willen zijn, werd er in Nederland gefronst. De Europese Unie is economisch een reus, maar politiek een dwerg. Maar Donald Trump leerde ons dat we niet altijd van de Verenigde Staten op aan kunnen. Corona vertelde ons dat het best handig is als we zelf de spullen kunnen maken die we nodig hebben – zeker in crisistijd. En klimaat- en energiebeleid kan alleen maar samen. Twee jaar na de komst van de Commissie van Ursula von der Leyen, sloot ons land aan. Alle aarzeling was verdwenen. ‘Nederland neemt een leidende rol om de EU slagvaardiger, economisch sterker, groener en veiliger te maken’, schreef Rutte IV in het coalitieakkoord. Strategische autonomie is belangrijk en in het Europese buitenlandbeleid wil Nederland zelfs op veel punten het nationale vetorecht afschaffen. Kort daarna viel Poetin Oekraïne binnen, beleefde Duitsland zijn ‘Zeitenwende’ en wij allemaal een ‘Europawende’. We kunnen niet meer leven van het vredesdividend van na de val van de Muur en zullen fors moeten investeren in defensie. Europese defensie, uiteraard in samenwerking met en ter versterking van de NAVO. Deze week reist Mark Rutte Europa door. Naar onze troepen in Litouwen, naar Oekraïense vluchtelingen in Polen en naar Turkije, dat plotseling een sleutelrol heeft in de verhouding met Rusland. Alle ruzies zijn vergeten. Vandaag is Rutte in Brussel bij de NAVO-top en daarna de EU-top, waar hij ook met de Amerikaanse president Joe Biden overlegt. De leidende Europese rol uit het coalitieakkoord in praktijk. Intussen houdt de Tweede Kamer met elke minister hoofdlijnendebatten. Dat is mooi maar nu niet meer adequaat. Er is wel degelijk reden om met het kabinet als geheel piketpaaltjes te slaan, zoals Jesse Klaver van GroenLinks deze week vergeefs vroeg. Het coalitieakkoord, met al zijn ambities, is nu – na drie maanden – alweer verouderd. Zo stonden die stevige Europa-zinnen in het laatste hoofdstuk en onder de kop ‘Internationaal’. Maar Europa is binnenland geworden. Vrijwel elk beleidsterrein hangt samen met wat we in Europa besluiten. En dat dan als laatste hoofdstuk – da’s een beetje raar. Ook het hoofdstuk over klimaat en energie moet herschreven worden, het hoofdstuk over veiligheid, over arbeidsmarkt en inkomen – eigenlijk alles. Er is veel te doen. In Europa en in Nederland. En een herijkt coalitieakkoord kan ervoor zorgen dat Rutte met zijn kabinet ook thuis slagvaardiger is. Over Jaap Jansen Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via <a href="http://bnr.nl/jaap-jansen" rel="nofollow" target="_blank">bnr.nl/jaap-jansen</a>, Apple Podcast of Spotify.See <a href="https://omnystudio.com/listener" rel="nofollow" target="_blank">omnystudio.com/listener</a> for privacy information.

Opinie | Rutte, Europa en het coalitieakkoord

Nederland is een gedecentraliseerde eenheidsstaat, bedacht de architect van ons bestuurlijke systeem Rudolf Thorbecke toen hij zijn Grondwet van 1848 schreef. Niet alles moet je landelijk willen regelen, veel kan lokaal. De gemeente heeft veel taken. In 2015 kwam daar onder meer nog de verantwoordelijkheid bij voor de jeugdzorg. Ze kregen daar extra geld voor van de rijksoverheid, maar op die jeugdzorg moest tegelijkertijd ook worden bezuinigd. Onderwijs en huisartsen verwezen nogal snel door naar jeugdzorg, er waren veel commerciële bureaus die er een slaatje uit probeerden te slaan en het rijk dacht: op lokaal niveau – dicht bij de mensen om wie het gaat - zie je sneller waar het efficiënter kan. Afgelopen dinsdag staakten 5.000 mensen uit de jeugdzorg. Hulpverleners klagen over werkdruk – ze moeten elke verrichting administreren, tegen een lage beloning en jongeren die zorg nodig hebben staan soms een half jaar op een wachtlijst. Driekwart van de jeugdzorgmedewerkers overweegt ander werk te gaan doen. De gemeenten zijn ook niet blij. Een op de drie kan de begroting niet rondkrijgen. Of ze kannibaliseren op andere gemeentelijke uitgaven. Overleg met opeenvolgende kabinetten-Rutte liep vast. Uiteindelijk kwamen de gemeenten en het rijk overeen een commissie te laten arbitreren. Die commissie bepaalde dat 1 miljard euro bezuinigen moest kunnen. Voor de gemeenten was dat slikken, maar iedereen wist nu waar hij aan toe was. Tot het nieuwe kabinet Rutte IV aantrad. In het coalitieakkoord bleek voor alles extra geld beschikbaar, maar de jeugdzorg moet vanaf 2025 nog eens een half miljard extra gaan bezuinigen. ‘Onbetamelijk’ noemt Jan van Zanen dit, de voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. ‘Een valse start van Rutte IV’. Van Zanen probeert het netjes te houden, Mark Rutte en hij zijn jeugdvrienden, ze zaten samen in de JOVD. Die arbitrage was dus niet het laatste woord. Hier wreekt zich dat gemeenten het rijk niet voor de rechter kunnen slepen. En gemeenten hebben financieel weinig beleidsvrijheid. Ze krijgen geld van het rijk, maar dat is vaak geoormerkt: ze moeten het aan een specifieke taak besteden. De gemeente als uitvoeringskantoor. Slechts 10 à 15 procent van de gemeentelijke begroting komt uit eigen heffingen. Over die nieuwe bezuiniging op de jeugdzorg heeft het kabinet ook ruzie met de Eerste Kamer, die hierover een motie aannam van Paul Rosenmöller (GroenLinks). Dit probleem moet opgelost worden, het kabinet kan niet zonder steun van de senaat. En op iets langere termijn is er best wat voor te zeggen gemeenten – net als in andere Europese landen - meer belasting te laten heffen en dan natuurlijk de rijksoverheid wat minder. Als gemeenten zelf meer mogen beslissen, wordt het voor kiezers urgenter om bij de raadsverkiezingen te gaan stemmen. De lokale politiek wordt dan echt spannend, want er valt dan – meer dan gisteren – écht wat te kiezen. Over Jaap Jansen  Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen, Apple Podcast of Spotify.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Nederland is een gedecentraliseerde eenheidsstaat, bedacht de architect van ons bestuurlijke systeem Rudolf Thorbecke toen hij zijn Grondwet van 1848 schreef. Niet alles moet je landelijk willen regelen, veel kan lokaal. De gemeente heeft veel taken. In 2015 kwam daar onder meer nog de verantwoordelijkheid bij voor de jeugdzorg. Ze kregen daar extra geld voor van de rijksoverheid, maar op die jeugdzorg moest tegelijkertijd ook worden bezuinigd. Onderwijs en huisartsen verwezen nogal snel door naar jeugdzorg, er waren veel commerciële bureaus die er een slaatje uit probeerden te slaan en het rijk dacht: op lokaal niveau – dicht bij de mensen om wie het gaat - zie je sneller waar het efficiënter kan. Afgelopen dinsdag staakten 5.000 mensen uit de jeugdzorg. Hulpverleners klagen over werkdruk – ze moeten elke verrichting administreren, tegen een lage beloning en jongeren die zorg nodig hebben staan soms een half jaar op een wachtlijst. Driekwart van de jeugdzorgmedewerkers overweegt ander werk te gaan doen. De gemeenten zijn ook niet blij. Een op de drie kan de begroting niet rondkrijgen. Of ze kannibaliseren op andere gemeentelijke uitgaven. Overleg met opeenvolgende kabinetten-Rutte liep vast. Uiteindelijk kwamen de gemeenten en het rijk overeen een commissie te laten arbitreren. Die commissie bepaalde dat 1 miljard euro bezuinigen moest kunnen. Voor de gemeenten was dat slikken, maar iedereen wist nu waar hij aan toe was. Tot het nieuwe kabinet Rutte IV aantrad. In het coalitieakkoord bleek voor alles extra geld beschikbaar, maar de jeugdzorg moet vanaf 2025 nog eens een half miljard extra gaan bezuinigen. ‘Onbetamelijk’ noemt Jan van Zanen dit, de voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. ‘Een valse start van Rutte IV’. Van Zanen probeert het netjes te houden, Mark Rutte en hij zijn jeugdvrienden, ze zaten samen in de JOVD. Die arbitrage was dus niet het laatste woord. Hier wreekt zich dat gemeenten het rijk niet voor de rechter kunnen slepen. En gemeenten hebben financieel weinig beleidsvrijheid. Ze krijgen geld van het rijk, maar dat is vaak geoormerkt: ze moeten het aan een specifieke taak besteden. De gemeente als uitvoeringskantoor. Slechts 10 à 15 procent van de gemeentelijke begroting komt uit eigen heffingen. Over die nieuwe bezuiniging op de jeugdzorg heeft het kabinet ook ruzie met de Eerste Kamer, die hierover een motie aannam van Paul Rosenmöller (GroenLinks). Dit probleem moet opgelost worden, het kabinet kan niet zonder steun van de senaat. En op iets langere termijn is er best wat voor te zeggen gemeenten – net als in andere Europese landen - meer belasting te laten heffen en dan natuurlijk de rijksoverheid wat minder. Als gemeenten zelf meer mogen beslissen, wordt het voor kiezers urgenter om bij de raadsverkiezingen te gaan stemmen. De lokale politiek wordt dan echt spannend, want er valt dan – meer dan gisteren – écht wat te kiezen. Over Jaap Jansen Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via <a href="http://bnr.nl/jaap-jansen" rel="nofollow" target="_blank">bnr.nl/jaap-jansen</a>, Apple Podcast of Spotify. See <a href="https://omnystudio.com/listener" rel="nofollow" target="_blank">omnystudio.com/listener</a> for privacy information.

Opinie | Laat de gemeente meer zelf beslissen

Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht

Nu Europa dankzij Vladimir Poetin misschien wel de grootste veiligheidscrisis beleeft sinds de Tweede Wereldoorlog, ben ik in het Europees Parlement. Gisteren sprak daar Kaja Kallas, de liberale premier van Estland. Op 24 februari, de dag dat de troepen van Poetin Oekraïne binnenvielen, vierde het kleine Baltische land van 1,3 miljoen inwoners zijn onafhankelijkheid. Die kwam in 1918, maar tussen 1940 en 1990 was het bezet door de Sovjet-Unie en tussendoor ook nog door Nazi-Duitsland. De grootouders van Kallas werden door Stalin gedeporteerd naar Siberië. ‘Ondertussen hield oma mijn moeder in leven’, sprak Kallas. Huiver ging door de zaal. Later op de dag sprak ik haar aan. Wat dacht ze toen de Oekraïense president Volodimir Zelinski in een van zijn dappere toespraken vanuit zijn schuilhoek waarschuwde dat Estland – háár land dus – de volgende kan zijn die door Poetin bezet wordt. ‘Ik ben niet bang’, zei de premier. ‘Estland zit in de NAVO. Als wij de volgende zijn, is de NAVO de volgende. Dat zal niet gebeuren.’ Ik moest denken aan een kleine Nederlandse crisis, 25 jaar geleden tijdens het eerste paarse kabinet. VVD-leider Frits Bolkestein had de coalitiesamenwerking op scherp gezet met een pleidooi tegen uitbreiding van de NAVO – toen met Polen, Tsjechië en Hongarije. Premier Wim Kok en minister Hans van Mierlo wilden juist wel zo’n uitbreiding. Bolkestein redeneerde: wat zou Moskou wel niet denken van al die nieuwe NAVO-landen? De coalitieruzie werd gesust, ze concludeerden dat ze het niet eens waren en de uitbreiding ging door. Toen later de vraag opkwam of ook Oekraïne lid zou kunnen worden, herhaalde Bolkestein zijn argument. Bovendien, zei hij: ‘Wij hebben Russisch aardgas nodig.’ Nu Rusland Oekraïne is binnengevallen, is premier Kallas een van de felste voorstanders van snelle toetreding van Oekraïne tot NAVO en Europese Unie. Toen Europese-Commissievoorzitter Ursula von der Leyen na de inval sprak over toekomstig EU-lidmaatschap van Oekraïne, wuifde onze Nederlandse premier Mark Rutte het idee meteen weg. In zijn hoofd klinkt blijkbaar nog de echo van zijn voorganger als VVD-leider, Bolkestein. In 1989 viel de Berlijnse Muur. In Nederland was net een nieuw kabinet aangetreden, Lubbers III. Dat kersverse regeerakkoord was meteen achterhaald. Net als bij Rutte IV nu. Alles moet herijkt en strategisch overdacht worden. De begroting, maar vooral onze Europese en internationale verhoudingen. En één les hebben we de afgelopen weken geleerd. Ook als we à la Bolkestein voorzichtig zijn, gaat Poetin zijn gang. De Russische beer hapt stukjes uit Georgie, Moldavie, Oekraine en wat volgt er nog meer? Als er één moment is om Oekraïne te helpen lid te worden, dan wel nu, zegt Kaja Kallas. En eerlijk gezegd: ik begrijp haar wel. Ook al is mijn familie niet naar Siberië gedeporteerd. Oekraïne is een Europees land met, zoals dat plechtig heet, ‘een Europese roeping’ en het heeft er recht op, zich net zo veilig te voelen als Estland. En: als Nederland.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Nu Europa dankzij Vladimir Poetin misschien wel de grootste veiligheidscrisis beleeft sinds de Tweede Wereldoorlog, ben ik in het Europees Parlement. Gisteren sprak daar Kaja Kallas, de liberale premier van Estland. Op 24 februari, de dag dat de troepen van Poetin Oekraïne binnenvielen, vierde het kleine Baltische land van 1,3 miljoen inwoners zijn onafhankelijkheid. Die kwam in 1918, maar tussen 1940 en 1990 was het bezet door de Sovjet-Unie en tussendoor ook nog door Nazi-Duitsland. De grootouders van Kallas werden door Stalin gedeporteerd naar Siberië. ‘Ondertussen hield oma mijn moeder in leven’, sprak Kallas. Huiver ging door de zaal. Later op de dag sprak ik haar aan. Wat dacht ze toen de Oekraïense president Volodimir Zelinski in een van zijn dappere toespraken vanuit zijn schuilhoek waarschuwde dat Estland – háár land dus – de volgende kan zijn die door Poetin bezet wordt. ‘Ik ben niet bang’, zei de premier. ‘Estland zit in de NAVO. Als wij de volgende zijn, is de NAVO de volgende. Dat zal niet gebeuren.’ Ik moest denken aan een kleine Nederlandse crisis, 25 jaar geleden tijdens het eerste paarse kabinet. VVD-leider Frits Bolkestein had de coalitiesamenwerking op scherp gezet met een pleidooi tegen uitbreiding van de NAVO – toen met Polen, Tsjechië en Hongarije. Premier Wim Kok en minister Hans van Mierlo wilden juist wel zo’n uitbreiding. Bolkestein redeneerde: wat zou Moskou wel niet denken van al die nieuwe NAVO-landen? De coalitieruzie werd gesust, ze concludeerden dat ze het niet eens waren en de uitbreiding ging door. Toen later de vraag opkwam of ook Oekraïne lid zou kunnen worden, herhaalde Bolkestein zijn argument. Bovendien, zei hij: ‘Wij hebben Russisch aardgas nodig.’ Nu Rusland Oekraïne is binnengevallen, is premier Kallas een van de felste voorstanders van snelle toetreding van Oekraïne tot NAVO en Europese Unie. Toen Europese-Commissievoorzitter Ursula von der Leyen na de inval sprak over toekomstig EU-lidmaatschap van Oekraïne, wuifde onze Nederlandse premier Mark Rutte het idee meteen weg. In zijn hoofd klinkt blijkbaar nog de echo van zijn voorganger als VVD-leider, Bolkestein. In 1989 viel de Berlijnse Muur. In Nederland was net een nieuw kabinet aangetreden, Lubbers III. Dat kersverse regeerakkoord was meteen achterhaald. Net als bij Rutte IV nu. Alles moet herijkt en strategisch overdacht worden. De begroting, maar vooral onze Europese en internationale verhoudingen. En één les hebben we de afgelopen weken geleerd. Ook als we à la Bolkestein voorzichtig zijn, gaat Poetin zijn gang. De Russische beer hapt stukjes uit Georgie, Moldavie, Oekraine en wat volgt er nog meer? Als er één moment is om Oekraïne te helpen lid te worden, dan wel nu, zegt Kaja Kallas. En eerlijk gezegd: ik begrijp haar wel. Ook al is mijn familie niet naar Siberië gedeporteerd. Oekraïne is een Europees land met, zoals dat plechtig heet, ‘een Europese roeping’ en het heeft er recht op, zich net zo veilig te voelen als Estland. En: als Nederland. See <a href="https://omnystudio.com/listener" rel="nofollow" target="_blank">omnystudio.com/listener</a> for privacy information.

De NAVO, Europa, Oekraïne en wij

‘Poetin toont zich steeds duidelijker de leider van conservatief Europa. Prachtige vent! En hij heeft zó gelijk over de NAVO-agressie en de absurde oorlogszucht van EU, World Economic Forum, etc.’ U begrijpt, dit zijn niet mijn woorden. Ze komen uit mond van de geachte afgevaardigde Thierry Baudet, een paar weken geleden. Na Poetins inval in Oekraïne zou je verwachten dat Baudet stopt met zijn fanboy-gedrag. Maar nee, bij omroep Ongehoord bleek Baudet alle begrip te hebben. ‘Oekraïne is een puppet state van de Amerikaanse geheime dienst. De NAVO en de EU willen overal revoluties, ook in Rusland. Dat gaat Poetin nooit toestaan’, zei hij als ware hij Poetins woordvoerder zelve. Poetin is volgens hem trouwens ‘een toonbeeld van mildheid’. Op de voorzichtige vraag van de interviewer waarom hij de invasie niet veroordeelt, Poetin kon zich toch ook beperken tot Luhansk en Donetsk: ‘Hoe bedoel je? Wat had Rusland dan bereikt? Dan was Oekraïne alsnog bij de NAVO en de EU gekomen. Rusland is een hoek geduwd en kon niet anders!’ Het is letterlijk wat Poetin zei in zijn lange toespraak waarin hij betoogde dat Oekraïne geen bestaansrecht heeft. Baudet als Poetins papegaai. De wereld toont een eensgezindheid die we lang niet gezien hebben. In het Europees Parlement stemden deze week van de 705 leden maar dertien tegen de resolutie die de inval veroordeelt en Oekraïne steunt. Bij die dertien: een groepje ex DDR-communisten, enkele stalinisten van elders, een neonazi uit Griekenland en – als enige Nederlander – Marcel de Graaff van Forum voor Democratie. Zelfs Marine le Pen schaamt zich inmiddels voor haar vriendschap met Poetin. Ze laat een verkiezingsfolder waarop ze hem lachend de hand schudt vernietigen. Baudet schreef ooit een proefschrift waarin hij pleitte voor de nationale staat. Toen CDA-Kamerlid Agnes Mulder hem deze week daaraan herinnerde, zei hij dat het maar de vraag is of Oekraïne wel een nationale staat is. Precies de redenering van Poetin! Daarna steunde hij een oproep om Nederland in dit conflict neutraal te laten zijn. De laatste keer dat Nederland officieel neutraal was, in 1940, liepen de Nazi’s ons in vijf dagen onder de voet. Gelukkig houdt het dappere Oekraïense volk langer stand. Baudet veert op als hij ergens een complot ontwaart. Volgens hem was corona een complot, bedoeld om ‘onze vrijheid af te nemen’. Nu corona uitgewerkt is, heeft het westen met deze oorlog weer iets nieuws bedacht. En binnenkort zal er, zegt hij in een podcast, wel weer een ‘operatie onder valse vlag’ komen, ‘net als 9/11’. Zou Poetin – die prachtvent - weten dat in Nederland één leider hem in alle omstandigheden trouw blijft steunen? Ik betwijfel het, maar ik weet wel hoe Vladimir Lenin, de eerste leider van Sovjet-Rusland dit soort mensen noemde. Nuttige idioten.See omnystudio.com/listener for privacy information.

‘Poetin toont zich steeds duidelijker de leider van conservatief Europa. Prachtige vent! En hij heeft zó gelijk over de NAVO-agressie en de absurde oorlogszucht van EU, World Economic Forum, etc.’ U begrijpt, dit zijn niet mijn woorden. Ze komen uit mond van de geachte afgevaardigde Thierry Baudet, een paar weken geleden. Na Poetins inval in Oekraïne zou je verwachten dat Baudet stopt met zijn fanboy-gedrag. Maar nee, bij omroep Ongehoord bleek Baudet alle begrip te hebben. ‘Oekraïne is een puppet state van de Amerikaanse geheime dienst. De NAVO en de EU willen overal revoluties, ook in Rusland. Dat gaat Poetin nooit toestaan’, zei hij als ware hij Poetins woordvoerder zelve. Poetin is volgens hem trouwens ‘een toonbeeld van mildheid’. Op de voorzichtige vraag van de interviewer waarom hij de invasie niet veroordeelt, Poetin kon zich toch ook beperken tot Luhansk en Donetsk: ‘Hoe bedoel je? Wat had Rusland dan bereikt? Dan was Oekraïne alsnog bij de NAVO en de EU gekomen. Rusland is een hoek geduwd en kon niet anders!’ Het is letterlijk wat Poetin zei in zijn lange toespraak waarin hij betoogde dat Oekraïne geen bestaansrecht heeft. Baudet als Poetins papegaai. De wereld toont een eensgezindheid die we lang niet gezien hebben. In het Europees Parlement stemden deze week van de 705 leden maar dertien tegen de resolutie die de inval veroordeelt en Oekraïne steunt. Bij die dertien: een groepje ex DDR-communisten, enkele stalinisten van elders, een neonazi uit Griekenland en – als enige Nederlander – Marcel de Graaff van Forum voor Democratie. Zelfs Marine le Pen schaamt zich inmiddels voor haar vriendschap met Poetin. Ze laat een verkiezingsfolder waarop ze hem lachend de hand schudt vernietigen. Baudet schreef ooit een proefschrift waarin hij pleitte voor de nationale staat. Toen CDA-Kamerlid Agnes Mulder hem deze week daaraan herinnerde, zei hij dat het maar de vraag is of Oekraïne wel een nationale staat is. Precies de redenering van Poetin! Daarna steunde hij een oproep om Nederland in dit conflict neutraal te laten zijn. De laatste keer dat Nederland officieel neutraal was, in 1940, liepen de Nazi’s ons in vijf dagen onder de voet. Gelukkig houdt het dappere Oekraïense volk langer stand. Baudet veert op als hij ergens een complot ontwaart. Volgens hem was corona een complot, bedoeld om ‘onze vrijheid af te nemen’. Nu corona uitgewerkt is, heeft het westen met deze oorlog weer iets nieuws bedacht. En binnenkort zal er, zegt hij in een podcast, wel weer een ‘operatie onder valse vlag’ komen, ‘net als 9/11’. Zou Poetin – die prachtvent - weten dat in Nederland één leider hem in alle omstandigheden trouw blijft steunen? Ik betwijfel het, maar ik weet wel hoe Vladimir Lenin, de eerste leider van Sovjet-Rusland dit soort mensen noemde. Nuttige idioten.See <a href="https://omnystudio.com/listener" rel="nofollow" target="_blank">omnystudio.com/listener</a> for privacy information.

Opinie | Poetins nuttige idioot

In de kabinetsformatie wimpelde VVD-onderhandelaar Mark Rutte een rol voor de Eerste Kamer nog af. De formatie was een zaak van de Tweede Kamer. En voor het nieuwe kabinet, zei Rutte, was een meerderheid in de Eerste Kamer niet nodig. Rutte IV heeft in de Senaat 32 zetels – zes te weinig. Geen probleem, zei Rutte vorige week tegen PvdA-senator Mei Li Vos, die vroeg of hij kon tellen. ‘In de tijd dat we met de PvdA regeerden hadden we hier maar 30 zetels.’ Zoals Rutte wel vaker even iets vergeet wat hem niet uitkomt: juist in die periode stond zijn VVD/PvdA-kabinet een aantal keer aan de rand van de afgrond, juist door gedoe in de Eerste Kamer. Ik herinner me een boos interview waarin de toenmalige VVD-fractievoorzitter in de Tweede Kamer, Halbe Zijlstra, openlijk filosofeerde over afschaffing. Als de Senaat steeds dwarsboomde wat al in zíjn Tweede Kamer was besloten, dan was wat hem betreft de grens bereikt. De VVD-leider in de Eerste Kamer, Loek Hermans, pleitte daarop zelfs voor de instelling van een staatscommissie die het parlementaire stelsel - en vooral natuurlijk de rol van de Eerste Kamer – grondig onder de loep zou nemen. Die tijden lijken terug te keren. Vorige week debatteerde de Senaat over de regeringsverklaring. Van D66-fractievoorzitter Annelien Bredenoord had dit debat helemaal niet gehoeven. Opmerkelijk, want juist als je vindt dat de Eerste Kamer vooral naar de grote lijnen dient te kijken, moet je praten over een regeerakkoord. Haar VVD-collega Annemarie Jorritsma verweet in datzelfde debat de oppositie ‘aandrang om Tweede Kamertje te gaan spelen’. Tja. De Eerste Kamer moet natuurlijk niet het werk van de Tweede Kamer overdoen. Maar uiteindelijk is ze, net als de Tweede Kamer, een politiek orgaan. En als de oppositie een spaak in het wiel kan steken, zal ze dat niet nalaten. Rutte IV is nog maar net gestart of we zien al de eerste stap. Dinsdag nam de Senaat een aantal moties aan die haaks staan op het voorgenomen kabinetsbeleid. Ze wil afzien van de gedeeltelijke ontkoppeling van de AOW, van de bezuinigingen op kinderbijslag en jeugdzorg en studenten ‘anders compenseren voor het leenstelsel’. En zo zal het vaker gaan. Als het er op aan komt, zal Rutte IV tenminste steun van óf GroenLinks, óf de PvdA, óf JA21 moeten verwerven. Rutte IV wacht de wraak van de partijen die niet mee mochten doen. De staatscommissie die destijds aan de slag ging, de commissie-Remkes, heeft een aantal voorstellen gedaan om de positie van de Senaat een tikkeltje te kantelen, zodat het politieke primaat meer bij de Tweede Kamer komt te liggen. Die voorstellen worden over enige tijd ook in de Senaat besproken. In de wandelgangen hoor ik dat ze het waarschijnlijk niet gaan halen. Sterker: de Eerste Kamer heeft deze week uitgesproken dat ze meer ambtelijke ondersteuning wil, om de regering beter te controleren. Hoe zou dat toch komen?See omnystudio.com/listener for privacy information.

In de kabinetsformatie wimpelde VVD-onderhandelaar Mark Rutte een rol voor de Eerste Kamer nog af. De formatie was een zaak van de Tweede Kamer. En voor het nieuwe kabinet, zei Rutte, was een meerderheid in de Eerste Kamer niet nodig. Rutte IV heeft in de Senaat 32 zetels – zes te weinig. Geen probleem, zei Rutte vorige week tegen PvdA-senator Mei Li Vos, die vroeg of hij kon tellen. ‘In de tijd dat we met de PvdA regeerden hadden we hier maar 30 zetels.’ Zoals Rutte wel vaker even iets vergeet wat hem niet uitkomt: juist in die periode stond zijn VVD/PvdA-kabinet een aantal keer aan de rand van de afgrond, juist door gedoe in de Eerste Kamer. Ik herinner me een boos interview waarin de toenmalige VVD-fractievoorzitter in de Tweede Kamer, Halbe Zijlstra, openlijk filosofeerde over afschaffing. Als de Senaat steeds dwarsboomde wat al in zíjn Tweede Kamer was besloten, dan was wat hem betreft de grens bereikt. De VVD-leider in de Eerste Kamer, Loek Hermans, pleitte daarop zelfs voor de instelling van een staatscommissie die het parlementaire stelsel - en vooral natuurlijk de rol van de Eerste Kamer – grondig onder de loep zou nemen. Die tijden lijken terug te keren. Vorige week debatteerde de Senaat over de regeringsverklaring. Van D66-fractievoorzitter Annelien Bredenoord had dit debat helemaal niet gehoeven. Opmerkelijk, want juist als je vindt dat de Eerste Kamer vooral naar de grote lijnen dient te kijken, moet je praten over een regeerakkoord. Haar VVD-collega Annemarie Jorritsma verweet in datzelfde debat de oppositie ‘aandrang om Tweede Kamertje te gaan spelen’. Tja. De Eerste Kamer moet natuurlijk niet het werk van de Tweede Kamer overdoen. Maar uiteindelijk is ze, net als de Tweede Kamer, een politiek orgaan. En als de oppositie een spaak in het wiel kan steken, zal ze dat niet nalaten. Rutte IV is nog maar net gestart of we zien al de eerste stap. Dinsdag nam de Senaat een aantal moties aan die haaks staan op het voorgenomen kabinetsbeleid. Ze wil afzien van de gedeeltelijke ontkoppeling van de AOW, van de bezuinigingen op kinderbijslag en jeugdzorg en studenten ‘anders compenseren voor het leenstelsel’. En zo zal het vaker gaan. Als het er op aan komt, zal Rutte IV tenminste steun van óf GroenLinks, óf de PvdA, óf JA21 moeten verwerven. Rutte IV wacht de wraak van de partijen die niet mee mochten doen. De staatscommissie die destijds aan de slag ging, de commissie-Remkes, heeft een aantal voorstellen gedaan om de positie van de Senaat een tikkeltje te kantelen, zodat het politieke primaat meer bij de Tweede Kamer komt te liggen. Die voorstellen worden over enige tijd ook in de Senaat besproken. In de wandelgangen hoor ik dat ze het waarschijnlijk niet gaan halen. Sterker: de Eerste Kamer heeft deze week uitgesproken dat ze meer ambtelijke ondersteuning wil, om de regering beter te controleren. Hoe zou dat toch komen?See <a href="https://omnystudio.com/listener" rel="nofollow" target="_blank">omnystudio.com/listener</a> for privacy information.

Opinie | De wraak van de Eerste Kamer

In 1934 werd het Reglement van Orde van de Tweede Kamer aangescherpt om de voorzitter meer mogelijkheden te geven, in te grijpen. Dat was ook wel nodig, zei voorzitter Rad Kortenhorst later, gezien ‘de gewijzigde stijl van sommige leden’. Uitlatingen van communisten en radicaalsocialisten, maar ook vanuit conservatieve partijen als – je zou het je nu niet meer kunnen voorstellen - de SGP gingen regelmatig over de grens. De aanscherping was net op tijd. In 1937 kwam de NSB de Kamer in. NSB’ers hadden van hun leider opdracht onophoudelijk te protesteren tegen - ik citeer – ‘het partijenstelsel, de politieke spelletjes en de slapheid van de grote politieke stromingen’. Die tijd lijkt terug. Na gesprekken met fractievoorzitters pleit Tweede-Kamervoorzitter Vera Bergkamp in een notitie voor aanpassing van het reglement. Ze maken zich grote zorgen over ‘de verruwing van het debat, die afbreuk doet aan de gezaghebbende rol die de Kamer dient te vervullen’. Het leidt zelfs tot bedreigende situaties. De geest is uit fles, schrijft de voorzitter. En als het eenmaal zover is, krijg ‘m er dan nog maar eens in. De voorzitter en de fractieleiders willen herstel van waardigheid en goede omgangsvormen. Maar het gaat om veel meer dan alleen goede smaak. De Kamer moet opnieuw leren alert en duidelijk te reageren op uitlatingen die de democratische rechtsstaat en het respect voor andersdenkenden bewust ondermijnen. Zoals onlangs, toen FvD-Kamerlid Gideon van Meijeren in de Kamer zei dat hij ‘totaal geen vertrouwen’ heeft in de regering, de rechterlijke macht en de politie. En eerder, toen een andere FvD’er een D66-Kamerlid een misdadiger noemde en bedreigend uitriep: ‘Uw tijd komt nog, er komen tribunalen.’ Bergkamp sprak alle fractievoorzitters, op één na: PVV’er Geert Wilders. Die begon vrijdag bij het verschijnen van de notitie dan ook meteen te schelden dat de voorzitter volksvertegenwoordigers de mond wil snoeren. Volgens zijn partijgenoot Martin Bosma moet elk Kamerlid kunnen zeggen wat hij wil. Er is immers parlementaire onschendbaarheid. Hierover bestaat veel misverstand. Immuniteit vrijwaart Kamerleden van vervolging voor opmerkingen die buiten de Kamer strafbaar kunnen zijn. Thorbecke nam dit in 1848 in de Grondwet op om de onafhankelijkheid van het parlement tegenover andere staatsmachten te vestigen. Ik lees voor uit zijn toelichting: “Deze bepaling sluit niet in, dat het geoorloofd zoude zijn alles zonder vrees voor berisping te kunnen uiten, maar alleen dat de Kamer zelve, steunende op het Reglement van Orde, de uitspattingen harer leden moet bedwingen.” De voorzitter kan dus wel degelijk ingrijpen. En als het reglement daarover niet duidelijk genoeg is, moet het worden aangepast. Het is van groot belang dat Bergkamp hiervoor een voorstel doet - samen met zoveel mogelijk fractievoorzitters, die haar hierin krachtig steunen. Dan is helder wie in de Kamer staan voor de fundamentele waarden van democratie en recht. Over Jaap Jansen  Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen, Apple Podcast of Spotify.See omnystudio.com/listener for privacy information.

In 1934 werd het Reglement van Orde van de Tweede Kamer aangescherpt om de voorzitter meer mogelijkheden te geven, in te grijpen. Dat was ook wel nodig, zei voorzitter Rad Kortenhorst later, gezien ‘de gewijzigde stijl van sommige leden’. Uitlatingen van communisten en radicaalsocialisten, maar ook vanuit conservatieve partijen als – je zou het je nu niet meer kunnen voorstellen - de SGP gingen regelmatig over de grens. De aanscherping was net op tijd. In 1937 kwam de NSB de Kamer in. NSB’ers hadden van hun leider opdracht onophoudelijk te protesteren tegen - ik citeer – ‘het partijenstelsel, de politieke spelletjes en de slapheid van de grote politieke stromingen’. Die tijd lijkt terug. Na gesprekken met fractievoorzitters pleit Tweede-Kamervoorzitter Vera Bergkamp in een notitie voor aanpassing van het reglement. Ze maken zich grote zorgen over ‘de verruwing van het debat, die afbreuk doet aan de gezaghebbende rol die de Kamer dient te vervullen’. Het leidt zelfs tot bedreigende situaties. De geest is uit fles, schrijft de voorzitter. En als het eenmaal zover is, krijg ‘m er dan nog maar eens in. De voorzitter en de fractieleiders willen herstel van waardigheid en goede omgangsvormen. Maar het gaat om veel meer dan alleen goede smaak. De Kamer moet opnieuw leren alert en duidelijk te reageren op uitlatingen die de democratische rechtsstaat en het respect voor andersdenkenden bewust ondermijnen. Zoals onlangs, toen FvD-Kamerlid Gideon van Meijeren in de Kamer zei dat hij ‘totaal geen vertrouwen’ heeft in de regering, de rechterlijke macht en de politie. En eerder, toen een andere FvD’er een D66-Kamerlid een misdadiger noemde en bedreigend uitriep: ‘Uw tijd komt nog, er komen tribunalen.’ Bergkamp sprak alle fractievoorzitters, op één na: PVV’er Geert Wilders. Die begon vrijdag bij het verschijnen van de notitie dan ook meteen te schelden dat de voorzitter volksvertegenwoordigers de mond wil snoeren. Volgens zijn partijgenoot Martin Bosma moet elk Kamerlid kunnen zeggen wat hij wil. Er is immers parlementaire onschendbaarheid. Hierover bestaat veel misverstand. Immuniteit vrijwaart Kamerleden van vervolging voor opmerkingen die buiten de Kamer strafbaar kunnen zijn. Thorbecke nam dit in 1848 in de Grondwet op om de onafhankelijkheid van het parlement tegenover andere staatsmachten te vestigen. Ik lees voor uit zijn toelichting: “Deze bepaling sluit niet in, dat het geoorloofd zoude zijn alles zonder vrees voor berisping te kunnen uiten, maar alleen dat de Kamer zelve, steunende op het Reglement van Orde, de uitspattingen harer leden moet bedwingen.” De voorzitter kan dus wel degelijk ingrijpen. En als het reglement daarover niet duidelijk genoeg is, moet het worden aangepast. Het is van groot belang dat Bergkamp hiervoor een voorstel doet - samen met zoveel mogelijk fractievoorzitters, die haar hierin krachtig steunen. Dan is helder wie in de Kamer staan voor de fundamentele waarden van democratie en recht. Over Jaap Jansen Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via <a href="http://bnr.nl/jaap-jansen" rel="nofollow" target="_blank">bnr.nl/jaap-jansen</a>, Apple Podcast of Spotify.See <a href="https://omnystudio.com/listener" rel="nofollow" target="_blank">omnystudio.com/listener</a> for privacy information.

Opinie | Alleen de Kamer zelve

Ik ben republikein, maar we doen er thuis niks aan. De grote meerderheid van de Nederlandse bevolking is positief over het koningshuis en toen ik ooit koningin Beatrix ontmoette en later kroonprins Willem-Alexander, dacht ik: aardige mensen. Bovendien heeft de koning dankzij Thorbecke in 1848 de regeermacht niet meer in handen. Die ligt bij de ministers. Toch gebeuren er af en toe dingen waaruit blijkt dat het koningshuis zich boven de wet verheven voelt. In de vierdelige tv-documentaire Een porseleinen huwelijk bleek dat de Binnenlandse Veiligheidsdienst op eigen houtje onderzoek had gedaan naar de vader van maxima, die staatssecretaris was in een dictatuur die over lijken ging. Achter de rug om van de verantwoordelijke premier Wim Kok en minister van Binnenlandse zaken Bram Peper. En de top van het Openbaar Ministerie vernietigde een aangifte tegen vader Zorreguieta. Willem-Alexander dreigde ondertussen van zijn beschikbaarheid voor de troon af te zien. Dit deed me denken aan de Greet Hofmans-affaire in de jaren ’50. Koningin Juliana raakte in de ban van deze gebedsgenezeres die haar pacifistische ideeën influisterde, waardoor Prins Bernhard in toorn ontstak. De problemen in Paleis Soestdijk werden zo groot - echtscheiding dreigde en de monarchie stond op instorten - dat hoofdredacties met de Rijksvoorlichtingsdienst afspraken er niet over te publiceren. Toen het Duitse Der Spiegel dat wel deed, legde het kabinet-Drees een importverbod op. Horen, zien en zwijgen. Ik moest ook denken aan de Lockheed-affaire. Prins Bernhard kreeg steekpenningen toegestopt van een vliegtuigfabrikant, bracht een officieel, door het kabinet-Den Uyl ingesteld onderzoek aan het licht. Al werd dit nogal omzwachteld geformuleerd. Dat hij daarnaast ook van een andere vliegtuigbouwer geld kreeg, bleef onbekend. Het stond in een bijlage die geheim bleef, ook voor de leden van de ministerraad. Zoveel corruptie zou het koningshuis niet overleven, was de gedachte. In de kwestie-Zorreguieta beperkte Kok het onderzoek tot Maxima’s vader. Haar geestelijk raadsman, Padre Braun, speelde een hoofdrol in de huwelijksdienst. Dat hij de dictatuur altijd gesteund had, wilde Kok niet weten. Wat we wel wisten, was al ingewikkeld genoeg. Ik ben republikein en politieke leiders die ik er off the record wel eens naar vraag, zijn dat ook. Maar ze doen er verder niks aan. Begrijpelijk ook wel, er zijn immers grotere problemen in de wereld. Niemand heeft er echt last van en de meeste mensen vinden het wel aardig, zo’n koningshuis. En al dat politieke ongerief is dan misschien maar de prijs die we moeten betalen voor het in stand houden van dit sprookje. Over Jaap Jansen  Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen, Apple Podcast of Spotify.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ik ben republikein, maar we doen er thuis niks aan. De grote meerderheid van de Nederlandse bevolking is positief over het koningshuis en toen ik ooit koningin Beatrix ontmoette en later kroonprins Willem-Alexander, dacht ik: aardige mensen. Bovendien heeft de koning dankzij Thorbecke in 1848 de regeermacht niet meer in handen. Die ligt bij de ministers. Toch gebeuren er af en toe dingen waaruit blijkt dat het koningshuis zich boven de wet verheven voelt. In de vierdelige tv-documentaire Een porseleinen huwelijk bleek dat de Binnenlandse Veiligheidsdienst op eigen houtje onderzoek had gedaan naar de vader van maxima, die staatssecretaris was in een dictatuur die over lijken ging. Achter de rug om van de verantwoordelijke premier Wim Kok en minister van Binnenlandse zaken Bram Peper. En de top van het Openbaar Ministerie vernietigde een aangifte tegen vader Zorreguieta. Willem-Alexander dreigde ondertussen van zijn beschikbaarheid voor de troon af te zien. Dit deed me denken aan de Greet Hofmans-affaire in de jaren ’50. Koningin Juliana raakte in de ban van deze gebedsgenezeres die haar pacifistische ideeën influisterde, waardoor Prins Bernhard in toorn ontstak. De problemen in Paleis Soestdijk werden zo groot - echtscheiding dreigde en de monarchie stond op instorten - dat hoofdredacties met de Rijksvoorlichtingsdienst afspraken er niet over te publiceren. Toen het Duitse Der Spiegel dat wel deed, legde het kabinet-Drees een importverbod op. Horen, zien en zwijgen. Ik moest ook denken aan de Lockheed-affaire. Prins Bernhard kreeg steekpenningen toegestopt van een vliegtuigfabrikant, bracht een officieel, door het kabinet-Den Uyl ingesteld onderzoek aan het licht. Al werd dit nogal omzwachteld geformuleerd. Dat hij daarnaast ook van een andere vliegtuigbouwer geld kreeg, bleef onbekend. Het stond in een bijlage die geheim bleef, ook voor de leden van de ministerraad. Zoveel corruptie zou het koningshuis niet overleven, was de gedachte. In de kwestie-Zorreguieta beperkte Kok het onderzoek tot Maxima’s vader. Haar geestelijk raadsman, Padre Braun, speelde een hoofdrol in de huwelijksdienst. Dat hij de dictatuur altijd gesteund had, wilde Kok niet weten. Wat we wel wisten, was al ingewikkeld genoeg. Ik ben republikein en politieke leiders die ik er off the record wel eens naar vraag, zijn dat ook. Maar ze doen er verder niks aan. Begrijpelijk ook wel, er zijn immers grotere problemen in de wereld. Niemand heeft er echt last van en de meeste mensen vinden het wel aardig, zo’n koningshuis. En al dat politieke ongerief is dan misschien maar de prijs die we moeten betalen voor het in stand houden van dit sprookje. Over Jaap Jansen Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via <a href="http://bnr.nl/jaap-jansen" rel="nofollow" target="_blank">bnr.nl/jaap-jansen</a>, Apple Podcast of Spotify.See <a href="https://omnystudio.com/listener" rel="nofollow" target="_blank">omnystudio.com/listener</a> for privacy information.

Opinie | Ongerief met het koningshuis

Voor het nieuwe kabinet Rutte IV geldt: alle begin is moeilijk. Staatssecretaris van Cultuur en Media Gunay Uslu liet zich ontvallen: ‘Ik vind het nog niet echt leuk.’ Enkele bewindslieden hadden al problemen voordat ze beëdigd waren. Zo moest de staatssecretaris voor Mijnbouw Hans Vijlbrief halsoverkop naar Groningen waar het vertrouwen geschaad was door vertrekkend minister Stef Blok, die op zijn laatste werkdag bekendmaakte dat de gaskraan weer zou worden opengedraaid. En staatssecretaris Eric van der Burg van Asiel en Migratie heeft last van Ankie Broekers die gemeenten ten onrechte dwong tot noodopvang. Deze problemen ontstonden door toedoen van voorgangers. Maar je kunt ze ook zelf veroorzaken. Zo wekte Dilan Yesilgöz de indruk dat zij als minister van Justitie de wet niet zou handhaven bij winkeliers die tegen de regels hun zaak opengooien. Ook coronaminister Ernst Kuipers ging de fout in. Hij trok vuur door een grafiek te laten zien die op zichzelf wel klopte, maar lang niet het hele verhaal was. En nu is hij in problemen met zijn plan om 2G door te zetten – waarin steeds minder fracties fiducie hebben. Alle begin is moeilijk geldt helemaal voor staatssecretaris Marnix van Rij van Belastingen. Door ingrijpen van de rechter bij de spaartaks (Box 3), zit hij – en dus de regering – met een miljardentekort. Dit is zó ingrijpend dat het zelfs raakt aan de financiële normen die het nieuwe kabinet zich heeft opgelegd. Het bewijst maar weer eens de oude wet dat een regeerakkoord al is verouderd als de inkt nauwelijks droog is. Nu hebben de bewindslieden beloofd allemaal een brief naar de Tweede Kamer te sturen waarin ze haarfijn uiteenzetten wat ze de komende jaren van plan zijn. Een hoofdlijnenbrief als lakmoesproef voor hun beleid. De eerste en enige hoofdlijnenbrief tot nu toe is van minister van binnenlandse Zaken Hanke Bruins Slot. Dat ze daar twee weken na haar beëdiging al mee kwam is prijzenswaardig. Maar de brief valt een beetje tegen. Het is meer een opsomming van wat in de pijplijn zit dan een echt strategisch document. Juist van de minister die gaat over ‘bescherming van de democratische rechtsstaat en investeren in een vitale democratie’, zoals ze het zelf omschrijft, mag je meer verwachten. Ook de Kamer is niet tevreden. Martin Bosma, die vorige week de commissievergadering over de brief voorzat, vertelde: ‘Het ging alle kanten op. Op een gegeven moment zijn we gewoon gestopt met praten en naar huis gegaan.’ Alle begin is moeilijk. Tegen de nieuwe bewindslieden zeg ik: leer van wat er nu al mis gaat. En maak er toch nog wat moois van. Over Jaap Jansen  Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen, Apple Podcast of Spotify.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Voor het nieuwe kabinet Rutte IV geldt: alle begin is moeilijk. Staatssecretaris van Cultuur en Media Gunay Uslu liet zich ontvallen: ‘Ik vind het nog niet echt leuk.’ Enkele bewindslieden hadden al problemen voordat ze beëdigd waren. Zo moest de staatssecretaris voor Mijnbouw Hans Vijlbrief halsoverkop naar Groningen waar het vertrouwen geschaad was door vertrekkend minister Stef Blok, die op zijn laatste werkdag bekendmaakte dat de gaskraan weer zou worden opengedraaid. En staatssecretaris Eric van der Burg van Asiel en Migratie heeft last van Ankie Broekers die gemeenten ten onrechte dwong tot noodopvang. Deze problemen ontstonden door toedoen van voorgangers. Maar je kunt ze ook zelf veroorzaken. Zo wekte Dilan Yesilgöz de indruk dat zij als minister van Justitie de wet niet zou handhaven bij winkeliers die tegen de regels hun zaak opengooien. Ook coronaminister Ernst Kuipers ging de fout in. Hij trok vuur door een grafiek te laten zien die op zichzelf wel klopte, maar lang niet het hele verhaal was. En nu is hij in problemen met zijn plan om 2G door te zetten – waarin steeds minder fracties fiducie hebben. Alle begin is moeilijk geldt helemaal voor staatssecretaris Marnix van Rij van Belastingen. Door ingrijpen van de rechter bij de spaartaks (Box 3), zit hij – en dus de regering – met een miljardentekort. Dit is zó ingrijpend dat het zelfs raakt aan de financiële normen die het nieuwe kabinet zich heeft opgelegd. Het bewijst maar weer eens de oude wet dat een regeerakkoord al is verouderd als de inkt nauwelijks droog is. Nu hebben de bewindslieden beloofd allemaal een brief naar de Tweede Kamer te sturen waarin ze haarfijn uiteenzetten wat ze de komende jaren van plan zijn. Een hoofdlijnenbrief als lakmoesproef voor hun beleid. De eerste en enige hoofdlijnenbrief tot nu toe is van minister van binnenlandse Zaken Hanke Bruins Slot. Dat ze daar twee weken na haar beëdiging al mee kwam is prijzenswaardig. Maar de brief valt een beetje tegen. Het is meer een opsomming van wat in de pijplijn zit dan een echt strategisch document. Juist van de minister die gaat over ‘bescherming van de democratische rechtsstaat en investeren in een vitale democratie’, zoals ze het zelf omschrijft, mag je meer verwachten. Ook de Kamer is niet tevreden. Martin Bosma, die vorige week de commissievergadering over de brief voorzat, vertelde: ‘Het ging alle kanten op. Op een gegeven moment zijn we gewoon gestopt met praten en naar huis gegaan.’ Alle begin is moeilijk. Tegen de nieuwe bewindslieden zeg ik: leer van wat er nu al mis gaat. En maak er toch nog wat moois van. Over Jaap Jansen Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via <a href="http://bnr.nl/jaap-jansen" rel="nofollow" target="_blank">bnr.nl/jaap-jansen</a>, Apple Podcast of Spotify. See <a href="https://omnystudio.com/listener" rel="nofollow" target="_blank">omnystudio.com/listener</a> for privacy information.

Opinie | Alle begin is moeilijk

De VVD is opgeschoven naar het politieke midden. Het kabinet vaart een pro-Europese koers, Rutte heeft de ambitie Nederland klimaatkampioen te laten worden en in het kabinet ontbreken rechtse houwdegens. De koersverlegging werd al duidelijk in de vorige kabinetsperiode toen fractievoorzitter Klaas Dijkhoff een sociaalliberaal koersverhaal schreef. Dit was niet meer de VVD van 2006, toen lijsttrekker Mark Rutte minder stemmen kreeg dan de toenmalige nummer twee Rita Verdonk en Rutte zich geroepen voelde om een punt te maken van de dubbele nationaliteit van een staatssecretaris. Bij de verkiezingen van 2021 bleek dat de VVD zich deze koerswijziging kan veroorloven. De kiezers maakten haar opnieuw de grootste partij. ‘PVV-corvee’ - af en toe uiterst rechts uithalen om die kiezers te laten zien dat de VVD er ook voor hen is - hoeft niet meer. Het Nationaal Kiezersonderzoek bevestigt dit. Er is vrijwel geen grensverkeer meer tussen het rechtse blok van PVV en FvD en het centrumrechtse blok van VVD en CDA, concluderen de politicologen. De VVD leek dit de afgelopen jaren zelf ook steeds beter te begrijpen. Ze werd zelfbewuster en keek niet steeds over de schouders naar de geradicaliseerde Geert Wilders. In het debat over de regeringsverklaring nam premier Mark Rutte ferm afstand van Wilders’ aantijging dat de partij een terrorist in huis heeft. Wilders had het over Soumaya Sahla, in 2005 gearresteerd en daarna drie jaar de cel in wegens betrokkenheid bij de Hofstad-groep. In de gevangenis kwam ze tot nieuwe inzichten. Ze deradicaliseerde en waarschuwt nu tegen het salafisme en de parallelle samenleving. Het leidde zelfs tot een vriendschap met oud VVD-leider Frits Bolkestein, die nu al tien jaar haar mentor is. De VVD leek haar ook te omarmen. Sahla was zelfs voorzitter van de VVD-werkgroep Nationale Veiligheid. En toch werd haar partij plotseling wankelmoedig. In WNL op Zondag zei fractievoorzitter Sophie Hermans dat ze er moeite mee heeft. Paniek in de tent! Dinsdag vergaderde de fractie over de kwestie en ze kwamen er niet uit. Nog vreemder is wat Rutte dinsdag zei. Hij maakte er iets procedureels van. ‘We zijn erover bezig en zodra we iets nieuws te melden hebben, komen we erover naar buiten.’ Gisteren leverde Sahla haar functie in. De zo ferme Rutte liet zich alsnog op sleeptouw nemen door Geert Wilders. Toch weer PVV-corvee! Dit staat ver af van het liberale beginsel dat iemand die haar straf heeft uitgezeten weer aan het maatschappelijk leven mag meedoen. Daarnaast is de VVD niet consequent als ze Sahla jarenlang een niet onbelangrijke functie geeft en pas gaat twijfelen als Wilders amok maakt. Het is ironisch dat Frits Bolkestein, die destijds zijn kaarten op Rita Verdonk zette, nu de echte liberaal blijkt te zijn. In plaats van Soumaya Sahla als een baksteen te laten vallen, had de VVD een voorbeeld moeten nemen aan haar oude leider. Over Jaap Jansen  Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen, Apple Podcast of Spotify.See omnystudio.com/listener for privacy information.

De VVD is opgeschoven naar het politieke midden. Het kabinet vaart een pro-Europese koers, Rutte heeft de ambitie Nederland klimaatkampioen te laten worden en in het kabinet ontbreken rechtse houwdegens. De koersverlegging werd al duidelijk in de vorige kabinetsperiode toen fractievoorzitter Klaas Dijkhoff een sociaalliberaal koersverhaal schreef. Dit was niet meer de VVD van 2006, toen lijsttrekker Mark Rutte minder stemmen kreeg dan de toenmalige nummer twee Rita Verdonk en Rutte zich geroepen voelde om een punt te maken van de dubbele nationaliteit van een staatssecretaris. Bij de verkiezingen van 2021 bleek dat de VVD zich deze koerswijziging kan veroorloven. De kiezers maakten haar opnieuw de grootste partij. ‘PVV-corvee’ - af en toe uiterst rechts uithalen om die kiezers te laten zien dat de VVD er ook voor hen is - hoeft niet meer. Het Nationaal Kiezersonderzoek bevestigt dit. Er is vrijwel geen grensverkeer meer tussen het rechtse blok van PVV en FvD en het centrumrechtse blok van VVD en CDA, concluderen de politicologen. De VVD leek dit de afgelopen jaren zelf ook steeds beter te begrijpen. Ze werd zelfbewuster en keek niet steeds over de schouders naar de geradicaliseerde Geert Wilders. In het debat over de regeringsverklaring nam premier Mark Rutte ferm afstand van Wilders’ aantijging dat de partij een terrorist in huis heeft. Wilders had het over Soumaya Sahla, in 2005 gearresteerd en daarna drie jaar de cel in wegens betrokkenheid bij de Hofstad-groep. In de gevangenis kwam ze tot nieuwe inzichten. Ze deradicaliseerde en waarschuwt nu tegen het salafisme en de parallelle samenleving. Het leidde zelfs tot een vriendschap met oud VVD-leider Frits Bolkestein, die nu al tien jaar haar mentor is. De VVD leek haar ook te omarmen. Sahla was zelfs voorzitter van de VVD-werkgroep Nationale Veiligheid. En toch werd haar partij plotseling wankelmoedig. In WNL op Zondag zei fractievoorzitter Sophie Hermans dat ze er moeite mee heeft. Paniek in de tent! Dinsdag vergaderde de fractie over de kwestie en ze kwamen er niet uit. Nog vreemder is wat Rutte dinsdag zei. Hij maakte er iets procedureels van. ‘We zijn erover bezig en zodra we iets nieuws te melden hebben, komen we erover naar buiten.’ Gisteren leverde Sahla haar functie in. De zo ferme Rutte liet zich alsnog op sleeptouw nemen door Geert Wilders. Toch weer PVV-corvee! Dit staat ver af van het liberale beginsel dat iemand die haar straf heeft uitgezeten weer aan het maatschappelijk leven mag meedoen. Daarnaast is de VVD niet consequent als ze Sahla jarenlang een niet onbelangrijke functie geeft en pas gaat twijfelen als Wilders amok maakt. Het is ironisch dat Frits Bolkestein, die destijds zijn kaarten op Rita Verdonk zette, nu de echte liberaal blijkt te zijn. In plaats van Soumaya Sahla als een baksteen te laten vallen, had de VVD een voorbeeld moeten nemen aan haar oude leider. Over Jaap Jansen Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via <a href="http://bnr.nl/jaap-jansen" rel="nofollow" target="_blank">bnr.nl/jaap-jansen</a>, Apple Podcast of Spotify.See <a href="https://omnystudio.com/listener" rel="nofollow" target="_blank">omnystudio.com/listener</a> for privacy information.

Opinie | PVV-corvee

In de jaren ’80 en ’90 had je lange tijd maar één extreemrechts Kamerlid: drs Hans Janmaat. Tweede-Kamervoorzitter Wim Deetman slaagde er meestal goed in, te voorkomen dat een vergadering uit de hand liep. Zodra Janmaat naar de microfoon beende, pakte Deetman de voorzittershamer, klaar om – als het echt moest - af te hameren. Het effect was meestal dat hij zich gedeisd hield. Als Janmaat het spreekgestoelte betrad, was Deetman extra alert, want de voorzitter was vaak het enige andere nog aanwezige Kamerlid. De overige leden hadden uit protest de zaal verlaten. Janmaat deed racistische uitspraken of beledigde collega’s. Alleen de voorzitter kon hem nog van repliek dienen. Geert Wilders is niet bang voor de hamer. Het kan hem niets schelen wat de voorzitter doet, zolang zijn strapatsen maar doorkomen bij het publiek. Bovendien kent hij als langstzittend Kamerlid het reglement van orde uit het hoofd. Hij weet precies hoe ver hij te ver kan gaan. Bovendien weet hij dat Kamervoorzitters doorgaans zéér terughoudend zijn. In de Kamer moet in principe alles gezegd kunnen worden, een Kamerlid kan voor wat hij in de plenaire zaal zegt ook niet vervolgd worden. Daar staat tegenover wat het reglement van orde zegt: ‘Ieder lid gedraagt zich in de vergadering op een wijze die getuigt van onderling respect, en die geen afbreuk doet aan de waardigheid van de Kamer.’ Het lompe en racistische optreden van Wilders deze week was hiermee flagrant in strijd. In de tijd van Kamervoorzitter Gerdi Verbeet was toenmalig D66-leider Alexander Pechtold lange tijd de enige die zich tegen Wilders verzette. Verbeet voelde zich vaak alleen: zij moest de kastanjes uit het vuur halen. Nadat ze gesprekken voerde met alle fractievoorzitters ging het beter. Toen onlangs FvD’ers en PVV’ers zwaar over de schreef gingen door collega-Kamerleden in het vooruitzicht te stellen dat ze ooit voor hun daden voor een tribunaal zouden moeten verschijnen, kondigde ook voorzitter Vera Bergkamp gesprekken aan met alle fractieleiders. Die bleken daartoe bereid, op één na: Geert Wilders. Een Kamervoorzitter moet zich gesteund weten. Maar een voorzitter moet ook zelf durven optreden als de waardigheid van de Kamer en de veiligheid in het geding is. In het debat deze week ontbrak het daaraan. Fractievoorzitters maanden Bergkamp terecht strenger te zijn. Zelfs Jan Paternotte van haar eigen partij, D66, liet zich hierbij – nota bene op de dag van zijn debuut als fractievoorzitter – niet onbetuigd.  In een interview eind december noemde Bergkamp zichzelf een scheidsrechter. Terecht - een Kamervoorzitter kan ingrijpen in het spel. Het reglement biedt haar een rode kaart. Als een Kamerlid veel te ver gaat, kan de voorzitter hem het woord ontnemen. De amokmaker mag voor de rest van de dag niet meer deelnemen aan de vergadering. Kamervoorzitters zijn traditioneel huiverig om die ultieme daad te stellen. Dat is begrijpelijk. Het gebeurde voor het laatst vóór de Tweede Wereldoorlog. Maar het moment waarop dit toch een keer moet plaatsvinden is – vrees ik – heel dichtbij gekomen. En een voorzitter die dit weloverwogen doet, schept helderheid en dwingt daarmee respect af. Over Jaap Jansen  Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen, Apple Podcast of Spotify.See omnystudio.com/listener for privacy information.

In de jaren ’80 en ’90 had je lange tijd maar één extreemrechts Kamerlid: drs Hans Janmaat. Tweede-Kamervoorzitter Wim Deetman slaagde er meestal goed in, te voorkomen dat een vergadering uit de hand liep. Zodra Janmaat naar de microfoon beende, pakte Deetman de voorzittershamer, klaar om – als het echt moest - af te hameren. Het effect was meestal dat hij zich gedeisd hield. Als Janmaat het spreekgestoelte betrad, was Deetman extra alert, want de voorzitter was vaak het enige andere nog aanwezige Kamerlid. De overige leden hadden uit protest de zaal verlaten. Janmaat deed racistische uitspraken of beledigde collega’s. Alleen de voorzitter kon hem nog van repliek dienen. Geert Wilders is niet bang voor de hamer. Het kan hem niets schelen wat de voorzitter doet, zolang zijn strapatsen maar doorkomen bij het publiek. Bovendien kent hij als langstzittend Kamerlid het reglement van orde uit het hoofd. Hij weet precies hoe ver hij te ver kan gaan. Bovendien weet hij dat Kamervoorzitters doorgaans zéér terughoudend zijn. In de Kamer moet in principe alles gezegd kunnen worden, een Kamerlid kan voor wat hij in de plenaire zaal zegt ook niet vervolgd worden. Daar staat tegenover wat het reglement van orde zegt: ‘Ieder lid gedraagt zich in de vergadering op een wijze die getuigt van onderling respect, en die geen afbreuk doet aan de waardigheid van de Kamer.’ Het lompe en racistische optreden van Wilders deze week was hiermee flagrant in strijd. In de tijd van Kamervoorzitter Gerdi Verbeet was toenmalig D66-leider Alexander Pechtold lange tijd de enige die zich tegen Wilders verzette. Verbeet voelde zich vaak alleen: zij moest de kastanjes uit het vuur halen. Nadat ze gesprekken voerde met alle fractievoorzitters ging het beter. Toen onlangs FvD’ers en PVV’ers zwaar over de schreef gingen door collega-Kamerleden in het vooruitzicht te stellen dat ze ooit voor hun daden voor een tribunaal zouden moeten verschijnen, kondigde ook voorzitter Vera Bergkamp gesprekken aan met alle fractieleiders. Die bleken daartoe bereid, op één na: Geert Wilders. Een Kamervoorzitter moet zich gesteund weten. Maar een voorzitter moet ook zelf durven optreden als de waardigheid van de Kamer en de veiligheid in het geding is. In het debat deze week ontbrak het daaraan. Fractievoorzitters maanden Bergkamp terecht strenger te zijn. Zelfs Jan Paternotte van haar eigen partij, D66, liet zich hierbij – nota bene op de dag van zijn debuut als fractievoorzitter – niet onbetuigd.  In een interview eind december noemde Bergkamp zichzelf een scheidsrechter. Terecht - een Kamervoorzitter kan ingrijpen in het spel. Het reglement biedt haar een rode kaart. Als een Kamerlid veel te ver gaat, kan de voorzitter hem het woord ontnemen. De amokmaker mag voor de rest van de dag niet meer deelnemen aan de vergadering. Kamervoorzitters zijn traditioneel huiverig om die ultieme daad te stellen. Dat is begrijpelijk. Het gebeurde voor het laatst vóór de Tweede Wereldoorlog. Maar het moment waarop dit toch een keer moet plaatsvinden is – vrees ik – heel dichtbij gekomen. En een voorzitter die dit weloverwogen doet, schept helderheid en dwingt daarmee respect af. Over Jaap Jansen Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via <a href="http://bnr.nl/jaap-jansen" rel="nofollow" target="_blank">bnr.nl/jaap-jansen</a>, Apple Podcast of Spotify.See <a href="https://omnystudio.com/listener" rel="nofollow" target="_blank">omnystudio.com/listener</a> for privacy information.

Opinie | Een rode kaart, soms moet het

Na 360 demissionaire dagen hebben we een nieuw kabinet. Het treedt aan kort nadat Duitsland een nieuwe regering kreeg. En vrijwel tegelijk met de lancering van het Franse EU-voorzitterschap. ‘Relance, puissance, appartenance’, roepen de Fransen. Herstel, kracht, saamhorigheid – het klinkt veel steviger dan het Nederlandse ‘Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst’. Maar ja, de Franse regeringspartij heet niet voor niets ‘En Marche!’. Daar past trouwens de titel van het Duitse coalitieverdrag weer heel goed bij: ‘Mehr Fortschritt wagen’ – meer vooruitgang aandurven. Leg je de drie plannen naast elkaar, dan zie je opmerkelijke overeenkomsten. En alle drie onderstrepen: we moeten het sámen doen. En vooral ook: samen in Europa. Nu heeft elke lidstaat natuurlijk eigen belangen, die niet altijd overeenkomen met die van anderen. In Rutte III wist minister van Financiën Wopke Hoekstra door slim samenspel met kleine landen – ‘Wopke en de zeven dwergen’ – lange tijd de Nederlandse invloed te maximaliseren. Wilden anderen iets realiseren, dan moesten ze die zuinige Hollander meekrijgen. De Nederlandse opstelling bleek beperkt houdbaar. Waar Duitsland in de besprekingen met Frankrijk eerst dankbaar gebruik maakte van de Nederlandse dwarsliggerij, wekte Hoekstra’s botte opstelling bij het uitwerken van het Europees Herstelfonds steeds meer weerzin. Dat fonds was nota bene een idee van Hoekstra’s toenmalige collega Olaf Scholz, sinds kort de bondskanselier. Wopke en de zeven dwergen werd ‘de Vrekkige Vier’ en ook daar bleef niets van over. Hoekstra maakte excuses en na lang debat in Brussel stemde Rutte in. Het Nederlandse coalitieakkoord heeft een nieuwe toon. Nederland wil ‘een voortrekkersrol spelen voor en binnen een sterke en slagvaardige Europese Unie’. En koploper zijn bij klimaataanpak, digitalisering, defensie. Hier klinkt de invloed door van het bij de verkiezingen sterker geworden D66, dat ook veel van de bewindslieden levert die hier het initiatief moeten nemen. Rob Jetten op Klimaat, Alexandra van Huffelen op Digitalisering, Kajsa Ollongren op Defensie en vicepremier Sigrid Kaag als opvolger op Financiën van Hoekstra. Dit maakt nieuwsgierig naar de daadwerkelijke opstelling van Nederland, de komende jaren. Franse kranten schreven de afgelopen dagen opgelucht dat Nederland een tournure heeft gemaakt, een draai naar Europa. Maar als je land automatisch al wordt meegerekend bij de voorstanders van nieuwe plannen, neemt je invloed dan niet af? Hoe zorgt de nieuwe ploeg van Rutte dat Frankrijk, Duitsland, het Zuiden en het Oosten nog steeds serieus naar de Nederlandse inbreng willen luisteren? Zodat Europese én Nederlandse belangen optimaal en in elkaars verlengde gediend worden. Er is geen seconde te verliezen. De Fransen hebben de komende weken op cruciale terreinen topoverleg geagendeerd. En marche, Rutte IV! Mehr Fortschritt wagen!See omnystudio.com/listener for privacy information.

Na 360 demissionaire dagen hebben we een nieuw kabinet. Het treedt aan kort nadat Duitsland een nieuwe regering kreeg. En vrijwel tegelijk met de lancering van het Franse EU-voorzitterschap. ‘Relance, puissance, appartenance’, roepen de Fransen. Herstel, kracht, saamhorigheid – het klinkt veel steviger dan het Nederlandse ‘Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst’. Maar ja, de Franse regeringspartij heet niet voor niets ‘En Marche!’. Daar past trouwens de titel van het Duitse coalitieverdrag weer heel goed bij: ‘Mehr Fortschritt wagen’ – meer vooruitgang aandurven. Leg je de drie plannen naast elkaar, dan zie je opmerkelijke overeenkomsten. En alle drie onderstrepen: we moeten het sámen doen. En vooral ook: samen in Europa. Nu heeft elke lidstaat natuurlijk eigen belangen, die niet altijd overeenkomen met die van anderen. In Rutte III wist minister van Financiën Wopke Hoekstra door slim samenspel met kleine landen – ‘Wopke en de zeven dwergen’ – lange tijd de Nederlandse invloed te maximaliseren. Wilden anderen iets realiseren, dan moesten ze die zuinige Hollander meekrijgen. De Nederlandse opstelling bleek beperkt houdbaar. Waar Duitsland in de besprekingen met Frankrijk eerst dankbaar gebruik maakte van de Nederlandse dwarsliggerij, wekte Hoekstra’s botte opstelling bij het uitwerken van het Europees Herstelfonds steeds meer weerzin. Dat fonds was nota bene een idee van Hoekstra’s toenmalige collega Olaf Scholz, sinds kort de bondskanselier. Wopke en de zeven dwergen werd ‘de Vrekkige Vier’ en ook daar bleef niets van over. Hoekstra maakte excuses en na lang debat in Brussel stemde Rutte in. Het Nederlandse coalitieakkoord heeft een nieuwe toon. Nederland wil ‘een voortrekkersrol spelen voor en binnen een sterke en slagvaardige Europese Unie’. En koploper zijn bij klimaataanpak, digitalisering, defensie. Hier klinkt de invloed door van het bij de verkiezingen sterker geworden D66, dat ook veel van de bewindslieden levert die hier het initiatief moeten nemen. Rob Jetten op Klimaat, Alexandra van Huffelen op Digitalisering, Kajsa Ollongren op Defensie en vicepremier Sigrid Kaag als opvolger op Financiën van Hoekstra. Dit maakt nieuwsgierig naar de daadwerkelijke opstelling van Nederland, de komende jaren. Franse kranten schreven de afgelopen dagen opgelucht dat Nederland een tournure heeft gemaakt, een draai naar Europa. Maar als je land automatisch al wordt meegerekend bij de voorstanders van nieuwe plannen, neemt je invloed dan niet af? Hoe zorgt de nieuwe ploeg van Rutte dat Frankrijk, Duitsland, het Zuiden en het Oosten nog steeds serieus naar de Nederlandse inbreng willen luisteren? Zodat Europese én Nederlandse belangen optimaal en in elkaars verlengde gediend worden. Er is geen seconde te verliezen. De Fransen hebben de komende weken op cruciale terreinen topoverleg geagendeerd. En marche, Rutte IV! Mehr Fortschritt wagen!See <a href="https://omnystudio.com/listener" rel="nofollow" target="_blank">omnystudio.com/listener</a> for privacy information.

Opinie | Rutte IV in Europa: de nieuwe koers maakt nieuwsgierig

‘Glück auf’ roepen de mijnwerkers die ons tegemoetkwamen terwijl we naar de lift lopen. Wij, dat is een groep in witte overals gestoken buitenlandse correspondenten. Afgereisd vanuit Berlijn naar het platteland van Nedersaksen. Naar de meest gevaarlijke mijn van Duitsland. Tien jaar geleden is het alweer dat we met dosimeters op de borst op een donkere schacht afstapten. We deden stoerder dan we ons voelden. De lift brengt ons naar enorm gangenstelsel. Het was er warm. Om de zoveel meter waren links en rechts doodlopende gangen uitgegraven. In die holen lag (en ligt nog steeds) een flink deel van al het kernafval begraven dat ooit in de Bondsrepubliek is geproduceerd. Veilig opgeborgen in metalen vaten zou met de tijd de mijn door de druk van het omliggende gesteende in elkaar geduwd worden. Het kernafval zou voor de eeuwigheid opgeborgen zijn. Ingekapseld in lagen zout.Het plan mislukte. De mijn is nu al lek. Ik zag het grondwater langs de muur stromen en nam het gekletter op met mijn microfoon. De rondleidster vertelde over de roestende vaten vol uranium en plutonium. Het is een kwestie van tijd tot radioactief afval de omgeving besmet. Ik – een kind van de jaren 80 – heb het met de paplepel ingegoten gekregen: nooit zal er in Nederland meer een kerncentrale worden gebouwd. In een van de eerste Journaals die ik me kan herinneren, dreef er een radioactieve wolk vanuit de Sovjet-Unie naar het westen. Die heel Europa vervuilde. Maar nu lijkt de angst verdwenen. Volgende week wordt Rob Jetten beëdigd als minister voor Klimaat en Energie. Geboren één jaar ná Tsjernobyl gaat hij de bouw van twee nieuwe kerncentrales aanslingeren. De D66-er zal volgens het regeerakkoord ‘marktverkenningen faciliteren’ en besluiten over de ‘financiële bijdrage van de overheid’.Het komt Den Haag wat dat betreft goed uit dat de Europese Commissie op Oudejaarsavond kernenergie het stempel ‘groene investering’ heeft gegeven. Zo moet de technologie aantrekkelijk blijven voor investeerders. En private investeringen zijn cruciaal voor de Nederlandse plannen. Maar ondanks de groene status, klinken in dezelfde Europese Commissie ook bedenkingen. Wees verstandig, zegt Frans Timmermans: ‘Kernenergie is harstikke duur en het duurt lang voordat je er echt stroom uit krijgt’.Over het afval is de nieuwe coalitie in ieder geval optimistisch. Nu staan de Nederlandse radioactieve vaten opgeslagen in de haven van Vlissingen. Direct aan zee dus. Maar Rutte-4 belooft: ‘We zorgen voor een veilige, permanente opslag van kernafval’.In de lekke Duitse mijn is die nooit gevonden. Niemand weet hoe het moet, maar er zit niets anders op dan de troep weer naar boven halen. Want: het enige duurzame aan kernenergie is het afval. Van de redactie Vaste columnist Jaap Jansen is met reces, en wordt vervangen door Laurens Boven. See omnystudio.com/listener for privacy information.

‘Glück auf’ roepen de mijnwerkers die ons tegemoetkwamen terwijl we naar de lift lopen. Wij, dat is een groep in witte overals gestoken buitenlandse correspondenten. Afgereisd vanuit Berlijn naar het platteland van Nedersaksen. Naar de meest gevaarlijke mijn van Duitsland. Tien jaar geleden is het alweer dat we met dosimeters op de borst op een donkere schacht afstapten. We deden stoerder dan we ons voelden. De lift brengt ons naar enorm gangenstelsel. Het was er warm. Om de zoveel meter waren links en rechts doodlopende gangen uitgegraven. In die holen lag (en ligt nog steeds) een flink deel van al het kernafval begraven dat ooit in de Bondsrepubliek is geproduceerd. Veilig opgeborgen in metalen vaten zou met de tijd de mijn door de druk van het omliggende gesteende in elkaar geduwd worden. Het kernafval zou voor de eeuwigheid opgeborgen zijn. Ingekapseld in lagen zout. Het plan mislukte. De mijn is nu al lek. Ik zag het grondwater langs de muur stromen en nam het gekletter op met mijn microfoon. De rondleidster vertelde over de roestende vaten vol uranium en plutonium. Het is een kwestie van tijd tot radioactief afval de omgeving besmet. Ik – een kind van de jaren 80 – heb het met de paplepel ingegoten gekregen: nooit zal er in Nederland meer een kerncentrale worden gebouwd. In een van de eerste Journaals die ik me kan herinneren, dreef er een radioactieve wolk vanuit de Sovjet-Unie naar het westen. Die heel Europa vervuilde. Maar nu lijkt de angst verdwenen. Volgende week wordt Rob Jetten beëdigd als minister voor Klimaat en Energie. Geboren één jaar ná Tsjernobyl gaat hij de bouw van twee nieuwe kerncentrales aanslingeren. De D66-er zal volgens het regeerakkoord ‘marktverkenningen faciliteren’ en besluiten over de ‘financiële bijdrage van de overheid’. Het komt Den Haag wat dat betreft goed uit dat de Europese Commissie op Oudejaarsavond kernenergie het stempel ‘groene investering’ heeft gegeven. Zo moet de technologie aantrekkelijk blijven voor investeerders. En private investeringen zijn cruciaal voor de Nederlandse plannen. Maar ondanks de groene status, klinken in dezelfde Europese Commissie ook bedenkingen. Wees verstandig, zegt Frans Timmermans: ‘Kernenergie is harstikke duur en het duurt lang voordat je er echt stroom uit krijgt’. Over het afval is de nieuwe coalitie in ieder geval optimistisch. Nu staan de Nederlandse radioactieve vaten opgeslagen in de haven van Vlissingen. Direct aan zee dus. Maar Rutte-4 belooft: ‘We zorgen voor een veilige, permanente opslag van kernafval’. In de lekke Duitse mijn is die nooit gevonden. Niemand weet hoe het moet, maar er zit niets anders op dan de troep weer naar boven halen. Want: het enige duurzame aan kernenergie is het afval. Van de redactie Vaste columnist Jaap Jansen is met reces, en wordt vervangen door Laurens Boven. See <a href="https://omnystudio.com/listener" rel="nofollow" target="_blank">omnystudio.com/listener</a> for privacy information.

Opinie | Het enige duurzame aan kernenergie is het afval

Jaap Jansen | BNR

The best self improvement podcast episodes. From improving productivity, to finding purpose in your life to what constitutes freedom, this topic is on anything and everything that can help people to improve their lives. Add episodes you're interested into your queue below!

Best Episodes on Self Improvement, Growth & Development

The best episodes for anyone looking to learn more about topics such as happiness, fulfillment, depression and psychology/mental health in general. With interviews with industry experts, personal stories of individuals, this topic has lessons applicable to everyone. Add episodes you're interested into your queue below!